Hoe ‘Big Tech’ onze democratie ondermijnt
Techgiganten zoals Google, Apple en Microsoft bepalen steeds meer de digitale wereld waarin we leven. Reijer Passchier waarschuwt: ‘Er zijn dringend maatregelen nodig om deze invloed in te perken.’
Op 20 maart 2025 vond een Actualiteitencollege plaats met Passchier, hoogleraar digitalisering en de democratische rechtsstaat, gebaseerd op zijn boek De vloek van Big Tech. Het college behandelde de macht van techgiganten en hun invloed op de democratische rechtsstaat.
Digitale feodaliteit: de tech elite
Volgens Passchier hebben bedrijven als Google, Apple, Amazon, Meta en Microsoft zo veel invloed op ons dagelijks leven dat we ons niet meer zonder hen kunnen voorstellen. Dit brengt ernstige risico’s met zich mee voor privacy en democratische waarden. Passchier spreekt van ‘digitaal feodalisme’, waarbij technologische bedrijven steeds meer macht delen met overheden – en soms zelfs meer invloed hebben dan staten zelf. Hij waarschuwt dat ‘Big Tech de democratische staat op feodale wijze aan zich onderwerpt’, waarbij de staat zijn rol als wetgever dreigt te verliezen.
Hoe techgiganten de regelgeving beïnvloeden
Techgiganten beïnvloeden overheidsbeleid door intensieve lobby, waardoor regels worden afgezwakt of niet gehandhaafd. Als sancties worden opgelegd, kunnen de bedrijven deze gemakkelijk betalen of vertragen via juridische procedures. Tegelijkertijd hinderen machtsconcentraties kleinere concurrenten, wat innovatie en alternatieven belemmert. Veel overheden en instellingen zoals universiteiten zijn afhankelijk van clouddiensten van Microsoft en Amazon, waardoor overstappen moeilijk wordt. Dit beperkt de reguleringsmogelijkheden van staten, die dreigen met economische repercussies of verhuizing van datacenters.
De technologische greep op onze samenleving
Techgiganten beïnvloeden niet alleen de economie, maar ook sociale structuren. Codering en algoritmes bepalen hoe informatie wordt verspreid en hoe mensen handelen. Besluitvorming vindt vaak plaats in Silicon Valley in plaats van politieke centra zoals Brussel of Washington. Passchier waarschuwt voor ‘techno-optimisme’ en ‘techno-fetisjisme’, waarbij blind vertrouwen in technologie leidt tot verminderde kritische controle.
Aanpak om macht in te perken
Passchier stelt dat de afhankelijkheid van techgiganten moet worden verminderd door Europese technologische alternatieven te stimuleren die zich richten op democratische waarden. Daarnaast pleit hij voor constitutionele checks-and-balances om de macht van deze bedrijven te reguleren, vergelijkbaar met de manier waarop overheden worden gecontroleerd. Strengere regulering en eerlijke concurrentie zijn noodzakelijk, met strengere voorwaarden voor toegang tot de Europese markt. Ook moet Europa de technologische sector ondersteunen en alternatieven ontwikkelen die maatschappelijk verantwoorde waarden nastreven.
Een democratisch digitaal landschap?
De macht van techgiganten zet de democratische rechtsstaat onder druk. Door lobby, economische dreiging en technologische dominantie beperken ze overheidsregulering en ondermijnen ze autonomie. Toch zijn er oplossingen mogelijk: door de afhankelijkheid te verkleinen, strengere regulering in te voeren en alternatieven te stimuleren, kunnen we de balans herstellen.
Academie voor de Rechtsstaat
Een sterke rechtsstaat vraagt om mensen met een helder kompas. Verdiep je in Big Tech en de rechtsstaat en draag bij aan een weerbare democratie.
Meer informatie >>Dit actualiteitencollege is tot stand gekomen door een samenwerking tussen het Centre for Professional Learning en het Montesquieu Instituut en vond plaats tijdens de Universiteit Leiden Academy Week.