Meer kennis van gespecialiseerde cel moet beroertes voorkomen
1.7 miljoen Nederlanders leven met een hart- of vaatziekte. Ilze Bot wil helpen deze ziekten te verminderen, vertelt ze in haar oratie. Daarvoor kijkt ze onder meer naar de mestcel die ons beschermt tegen ziekten. Maar die ons soms ook ziek maakt.
Mestcellen zijn onderdeel van ons immuunsysteem. De gespecialiseerde cellen spelen een belangrijke rol in de afweer tegen bacteriën en parasieten. Maar soms reageren ze ook op onschuldige stoffen zoals pollen, wat leidt tot hooikoorts. Daarnaast kunnen de mestcellen bijdragen aan de instabiliteit van slagaderverkalking, met grote gevolgen voor patiënten.
Slagaderverkalking is de onderliggende oorzaak van veel hart- en vaatziekten, een van de belangrijkste doodsoorzaken in de wereld. Volgens de meest recente cijfers van de Hartstichting overlijden dagelijks 106 Nederlanders aan hart- en vaatziekten. ‘Daarom is het heel belangrijk om de processen die ten grondslag liggen aan de vorming van instabiele slagaderverkalking te onderzoeken’, zegt Ilze Bot, hoogleraar Cardiovasculaire Farmacologie.
Slagaderverkalking
Slagaderverkalking is een vernauwing van de bloedvaten door ophoping van vetten en ontstekingscellen. Bot: ‘Die ophoping bevindt zich onder een kapsel en dit wordt samen een plaque genoemd. Als het kapsel scheurt, kan een bloedstolsel ontstaan dat een bloedvat afsluit, waardoor iemand een hartinfarct of beroerte kan krijgen.’
Samen met collega’s onderzoekt Bot waarom een plaque instabiel wordt en scheurt. Ze wil kunnen voorspellen wie risico loopt om zo herseninfarcten en beroertes te voorkomen. Uit eerder onderzoek van een promovendus van Bot bleek bijvoorbeeld dat stoffen die vrijkomen bij stress mestcellen kunnen activeren waardoor een plaque instabiel wordt. De hoogleraar onderzoekt via welke routes deze mestcel nog meer geactiveerd kan worden, en hoe deze cel in de vaatwand terecht kan komen bij slagaderverkalking.
Klaarstaan bij het ziekenhuis
Om dit onderzoek te kunnen, doen onderzoeken de wetenschappers materiaal van patiënten met een slagaderverkalking. Veel patiënten die in het Haaglanden Medisch Centrum worden geopereerd aan slagaderverkalking na een beroerte of hartinfarct, staan het materiaal dat tijdens de operatie wordt weggehaald af voor onderzoek. Bot: ‘Dat materiaal, moet wel binnen korte tijd in het lab zijn. Daarom staan er op onze afdeling altijd collega’s paraat voor als er een belletje vanuit het ziekenhuis komt dat iemand geopereerd gaat worden en halen we het materiaal snel op.’ In het lab wordt bijvoorbeeld onderzocht welke cellen er in het materiaal zitten en hoe de slagaderverkalking eruitziet.
Patiënten denken mee
Voor het onderzoek werkt Bot met veel verschillende disciplines samen, zoals onderzoekers, chirurgen, verplegend personeel, experts die grote hoeveelheden data helpen verwerken en ook patiënten. ‘Via de Harteraad ben ik in contact gekomen met het College van Ervaringsdeskundigen’, zegt Bot. ‘Dit is een panel van mensen die te maken hebben met hart- en vaatziekten. Zij willen graag bijdragen aan wetenschappelijk onderzoek. Dit doen zij door concept beursaanvragen te beoordelen en van feedback te voorzien vanuit het perspectief van de patiënt. Wij kunnen daarmee het project weer verbeteren.’
De gesprekken helpen Bot ook om het grotere plaatje te blijven zien. ‘Als wetenschapper kan ik blijven hangen in een stukje mechanisme dat ik vind en dan nog verder wil uitzoeken. Als onderzoekers willen we alles weten en begrijpen, maar we moeten daarnaast ook goed na blijven denken of onderzoek echt wat oplevert voor patiënten.’
Ilze Bot houdt haar oratie 'Vat op stabiele bloedvaten' op 17 januari om 16 uur in het Academiegebouw.