In extremis: vijf uitersten in 450 jaar Leids onderzoek
Door te kijken naar wat ánders is, ontdekken wetenschappers vaak het bijzondere, het afwijkende. En dat leverde al vele mooie uitschieters op. Ook in Leiden.
De bekendste
De iure belli ac pacis (Over het recht van oorlog en vrede) werd in 1625 door Hugo de Groot (Grotius) geschreven. Het werk van de Leidse alumnus geldt als een van de grondslagen van het moderne internationale oorlogsrecht. Hoewel de exacte inhoud van het boek niet meer volledig toepasbaar is in de hedendaagse context, blijven de principes en filosofiën die Grotius introduceerde cruciaal voor het huidige oorlogsrecht. Het is vertaald in meer talen dan enig ander academisch werk uit die tijd.
De koudste
Het Kamerlingh Onnes Gebouw aan het Steenschuur was ooit de koudste plek op aarde. Daar huisde namelijk het laboratorium van natuurkundige Heike Kamerlingh Onnes. In 1908 werd met speciale apparatuur helium vloeibaar gemaakt door het af te koelen tot maar liefst 272 graden onder nul.
Het verste
In 2016 ontdekte een internationaal team van astronomen, onder wie drie Leidse sterrenkundigen, een sterrenstelsel op een recordafstand van 13,4 miljard lichtjaar. Het stelsel, dat in de richting van het sterrenbeeld Grote Beer staat, is uitzonderlijk helder, waardoor het mogelijk was het op deze recordafstand te zien. Coauteur Marijn Franx, hoogleraar Sterrenkunde aan de Universiteit Leiden, vertelde destijds: 'We hebben lange tijd getwijfeld of het resultaat wel klopte. Maar alle herhaalde controles bevestigden het eerdere resultaat.'
Het kleinste
Het Sumerisch is een van de kleinste taalkundige onderzoeksgebieden ter wereld. Deze taal, die meer dan 4.000 jaar geleden werd gesproken in Mesopotamië, heeft geen levende sprekers en wordt aan slechts een handvol universiteiten wereldwijd bestudeerd. Leiden is een van de weinige plekken waar je je in het Sumerisch kunt specialiseren.
De stilste
Apparatuur die kijkt naar atomen is extreem gevoelig. Als je het allerkleinste nauwkeurig wilt onderzoeken dan mag de microscoop geen last hebben van passerend verkeer, slaande deuren of voetstappen. De meethal in het Gorlaeus Gebouw is met dat idee ontworpen. De microscoop staat op een dertig ton wegend betonblok met vering, met daarop weer een loden tafel met vering. Daar staat alles écht stil en dit stukje Leiden is daardoor een van de meest trilvrije plekken ter wereld.
Lustrumeditie alumnimagazine Leidraad
Vanwege de 450ste verjaardag van de universiteit dook alumnimagazine Leidraad in de geschiedenis van de universiteit. In 45 sleutelmomenten, mijlpalen en blikvangers is in het magazine te lezen hoe de universiteit zich in ruim vier eeuwen heeft ontwikkeld. Dit artikel is ook te lezen in de lustrumeditie die nu online staat.
Foto: het sterrenstelsel GN-z11 op een recordafstand van 13,4 miljard lichtjaar.