Cleveringahoogleraar Lilian Gonçalves-Ho Kang You: ‘Uitsluiting is gevaarlijk’
Nu polarisatie en discriminatie toenemen, wil jurist en mensenrechtenactivist Lilian Gonçalves-Ho Kang You in haar Cleveringa-oratie op 26 november laten zien hoe gevaarlijk uitsluiting is. ‘We moeten ons ertegen verzetten.’
Toen ze Rechten studeerde in Leiden hoorde Gonçalves-Ho Kang You voor het eerst over de protestrede van Rudolph Cleveringa. ‘Ik kom uit Suriname en had niet veel meegekregen van wat er in de Tweede Wereldoorlog precies gebeurd was. Dus voor mij was de rede nieuw en ik was heel erg onder de indruk van zijn verzet. Ik kreeg ook colleges van mevrouw Barendsen-Cleveringa (dochter van Rudolph Cleveringa, red.) wat die geschiedenis voor mij dichterbij bracht.’
Cleveringa-oratie
De universiteit staat jaarlijks op (of rond) 26 november stil bij de protestrede van de Leidse hoogleraar rechtsgeleerdheid, Rudolph Cleveringa in 1940. Op die dag sprak hij zich in een openbaar college uit tegen het ontslag van zijn Joodse collega Eduard Meijers. Na zijn rede werd Cleveringa door de Duitse bezetter gearresteerd en Meijers kwam via Westerbork terecht in concentratiekamp Theresienstadt waar hij de oorlog zou overleven. Meer informatie.
Jaren later gaf de datum van de protestrede haar moed. Na de staatsgreep van militairen onder leiding van Desi Bouterse in 1980 spraken Gonçalves-Ho Kang You en haar man zich in het openbaar uit over de misstanden en het gebrek aan democratie. Kenneth Gonçalves was in december 1982 een van de vijftien Surinamers die door het regime Bouterse werd geëxecuteerd.
Toen Gonçalves-Ho Kang You in 1983 uit Suriname vluchtte, landde ze op 26 november in Nederland. ‘Voor iedereen is het belangrijk om rolmodellen te hebben aan wie je je als mens kunt optrekken en waar je respect voor hebt. Cleveringa verzette zich tegen de nazi’s en aanvaardde de consequenties daarvan ook bewust. Het geeft moed dat mensen voor hun morele standpunten opkomen. En dan denk ik ook aan mijn eigen man, die daar ook voor is opgekomen en waarbij de uitkomst fataal is geweest.’
Verzet tegen uitsluiting
Gonçalves-Ho Kang You vindt het belangrijk om elk jaar stil te staan bij de protestrede van Cleveringa. ‘Mensen vergeten en nieuwe generaties weten er niets van af. Dus als je niet herdenkt, vergeet men helemaal. We zitten nu weer in een tijd in Europa waarin populisme, polarisatie en discriminatie toenemen. Het is daarom noodzakelijk om stil te staan bij mensen die zich hebben verzet tegen uitsluiting.’
In haar oratie wil ze laten zien hoe gevaarlijk uitsluiting is en dat je je daartegen moet verzetten. En dat gaat niet zomaar zegt Gonçalves-Ho Kang You. Het lukt volgens haar alleen als mensen elkaar als gelijkwaardig zien. Persoonlijk kunnen mensen dat doen door zich te verplaatsen in een ander en na te denken over hoe jij je zou voelen als jouw ouders, kind, broer of zus op een bepaalde manier worden bejegend.
En de Staat moet volgens Gonçalves-Ho Kang You het goede voorbeeld geven en zelf niet discrimineren. ‘We hebben zoveel schandalen, dat ik ze bijna niet durf op te noemen: de toeslagenaffaire, etnisch profileren bij de politie en de Marechaussee. Er wordt veel beleid gevormd tegen institutionele discriminatie, maar er wordt bijna niet tegen opgetreden.’ Er moeten volgens haar voorbeelden worden gesteld. ‘Verkeerd gedrag moet met strafrecht worden gehandhaafd.’
Lilian Gonçalves-Ho Kang You
Lilian Gonçalves-Ho Kang You werkte als advocaat en werd later staatsraad bij de Raad van State. Daarnaast was zij onder meer actief bij Amnesty International, het Landelijk Bureau Racismebestrijding en de Commissie Gelijke Behandeling. Zij is nu onder andere nog voorzitter van de Commissie Koloniale Collecties. In 2015 kreeg zij een eredoctoraat van Universiteit Leiden vanwege haar inzet voor de mensenrechten, in het bijzonder de rechten voor vrouwen.
Tekst: Dagmar Aarts