Bernhard Willem Holtrop – meester van de politieke spotprent
Als je kijkt naar de naoorlogse spotprenttekenaars van Nederlandse bodem, dan is Bernhard Willem Holtrop zeker de interessantste, zo meent Frenk Driessen. Hij schreef zijn proefschrift over Holtrop – die onder meer tekende voor HP/De Tijd en Charlie Hebdo – en gaf het vervolgens ook uit als boek.
Als Frenk Driessen praat over Holtrop komt niet alleen zijn kennis over de kunstenaar en zijn
werk naar voren, maar ook de passie die hij voor het onderwerp heeft. Driessen is van huis uit grafisch ontwerper en heeft een flinke fascinatie voor de politieke spotprent.
Provoceren met pornografie
‘Bernard Willem Holtrop staat bekend om zijn spraakmakende en vaak ook controversiële
spotprenten vertelt Driessen. ‘Wellicht zijn meest beruchte spotprent is er een van koningin Juliana. Ze wordt door Holtrop namelijk neergezet als een prostituee. Ze zit in een raamkozijn met een prijskaartje. De prent komt uit 1966 en is een reactie op de verhoging van haar jaarlijkse toelage.’
Hoewel de prent zelf niet pornografisch van aard was, verwees deze wel nadrukkelijk naar een seksueel fenomeen. ‘Hiermee raakte dit het terrein van de politieke pornografie’, legt Driessen uit. ‘Het leverde hem een arrestatie wegens majesteitsschennis op, wat vervolgens tot een rechtszaak leidde waarin hij uiteindelijk wordt vrijgesproken. Maar dat een cartoonist in Nederland überhaupt al gearresteerd wordt, is uitermate uitzonderlijk. Holtrop werd in feite opgepakt voor een opiniedelict en dat plaatst hem in een bijzondere categorie.’
Frankrijk
‘Holtrop begint dan een eigen tijdschrift, God, Nederland en Oranje. Ook dit levert voortdurend juridisch gedoe op’ vervolgt Driessen. ‘Maar het biedt Holtrop wel een platform en daarmee ook erkenning. Wanneer in 1968 in Parijs de Meirevolutie uitbreekt wordt Holtrop benaderd om een prent voor het Franse tijdschrift L'Enragé te tekenen. Holtrop maakt een tekening van Charles de Gaulle, de toenmalige president, waarbij hij hem op twee SS-vormige krukken heeft gezet. De prent wordt direct op de omslag van L'Enragé gezet en in één klap is de naam van Holtrop gevestigd in Frankrijk.’
Met dat visitekaartje komt Holtrop vervolgens bij Charlie Hebdo terecht. Dat blad krijgt het helemaal niet benauwd van Holtrops prenten, die in dat blad een uitgelezen plek ziet voor zijn seksueel getinte satire. ‘Frankrijk was een beter milieu voor Holtrop. In Nederland had hij hoogstwaarschijnlijk niet zijn ei kwijt gekund. Het politieke klimaat in Parijs was veel vatbaarder voor Holtrops satire omdat deze veel feller is dan in Nederland – waar het toch vooral draait om het poldermodel en het gladstrijken van de plooien. Frankrijk bleek de ideale bodem te zijn voor Holtrops politieke pornografie. Wanneer in 2015 de aanslag op het pand van Charlie Hebdo plaatsvindt loopt Holtrops carrière al ten einde, maar het sterkte hem wel om in die nadagen nog meer zijn eigen plan te trekken.’