Afscheid van Martijn Ridderbos: ‘We hebben iedereen hard nodig’
Tijdens het afscheidsinterview hoeft Martijn Ridderbos niet lang na te denken over de vraag waarop hij het meest trots is. ‘Mensen bij elkaar brengen, samen dingen creëren. De afstand verkleinen tussen wetenschappers en de collega’s die hen ondersteunen, want deze laatste groep is onmisbaar. Dat is wel gelukt, er zijn zaadjes geplant, maar er blijft werk aan de winkel.’
Martijn Ridderbos (1969) diende als vicevoorzitter in het College van Bestuur (CvB) sinds 2017 zijn maximale termijn aan de Universiteit Leiden, op een paar maanden na, volledig uit. Op 1 januari 2025 begint hij als bestuurder van de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Natuurlijk waren er moeilijke momenten, toch kijkt hij vooral positief terug. Hij maakt zich zorgen over de toekomst van de universiteit, dat wel. Een tip voor zijn opvolger? ‘Probeer je werk met net zoveel plezier te doen als ik. Dat heb je nodig om deze baan te kunnen doen.’
Nieuw leiderschap
Ridderbos had nog niet veel ervaring als universiteitsbestuurder toen hij in Leiden begon in 2017. Hij trof een verkokerde organisatie aan waar wel over elkaar gepraat werd maar veel minder met elkaar. ‘Ik heb sterk ingezet op integraliteit, letterlijk mensen samen aan tafel zetten. We hebben inmiddels op alle portefeuilles waar ik verantwoordelijk voor ben – Financiën, Vastgoed, ICT en onderzoekinfrastructuur, HRM en het facilitair bedrijf – nieuwe directeuren, collega’s van buiten de universiteit, maar ook collega’s die doorgroeiden vanuit andere functies. Zij willen die samenwerking net zo graag als ik.’
‘En zij niet alleen. Het moet uiteindelijk om het collectief draaien, niet om het individu. We werken weliswaar bij een afdeling of instituut, maar we dienen de gehele universiteit. Dat is wat ik bedoel met nieuw leiderschap.’‘En zij niet alleen. Het moet uiteindelijk om het collectief draaien, niet om het individu. We werken weliswaar bij een afdeling of instituut, maar we dienen de gehele universiteit. Dat is wat ik bedoel met nieuw leiderschap.’
Trots
Ridderbos kan veel zaken noemen die hij heeft bereikt met de zijn collega’s, toch blijft die samenwerking voor hem de essentie. ‘Natuurlijk, we hebben prachtige gebouwen met elkaar neergezet, maar mij gaat het om de verbinding. In dit geval de verbinding met de gebruikers van zo’n gebouw. Grote vraagstukken zoals bijvoorbeeld ICT, huisvesting kun je alleen vanuit het collectief oplossen, daar heb je elkaar voor nodig. En daarvoor is vertrouwen de basis.’
Vanuit datzelfde perspectief kijkt hij terug op de samenwerking met de steden. ‘De verhouding met de gemeentebesturen in zowel Leiden en Den Haag is goed, dat helpt ook.’
Trots is Ridderbos ook op de covid-periode waarin de universiteit tijdens lockdowns bleef doordraaien. ‘We hebben toen in één weekend Office 365 uitgerold, inclusief Teams, iets waarvoor we eigenlijk twee jaar hadden uitgetrokken. En na twee weken sluiting hadden we het digitale onderwijs goeddeels op orde. Het was een spannende en ook heel bijzondere tijd. Dat dit mogelijk was door met collega’s uit zoveel verschillende faculteiten, afdelingen en diensten samen te werken, heeft voor mij de beweging naar collectiviteit verder aangemoedigd.’
Foto's van de afscheidsbijeenkomst van Martijn Ridderbos
-
Naast een traan, werd er ook gelachen bij het afscheid van Martijn Ridderbos -
Universiteitshistoricus Pieter Slaman aan het woord -
Fleur Spijker vertelde over de mooie samenwerking -
Vice-rector Erwin Muller bedankt Ridderbos -
Mooie woorden van collega's Chris Suijker en Saskia Goedhard -
Ridderbos' guilty pleasure: ABBA, een muzikaal intermezzo door studenten Julia Luyt, Bo Nieuwenhuis en Max Kuitems -
Lid Raad van Toezicht: Lodewijk Govaerts -
Rolf Oosterloo bedankt Martijn Ridderbos -
CvB-leden Annetje Ottow en Hester Bijl spreken Ridderbos toe met een kookschort voorgebonden -
Een persoonlijk cadeau; een keukenschort waar iedereen zijn naam op kon schrijven -
Fotograaf Monique Shaw vertelt over haar foto's tijdens de opening van de tentoonstelling
Hoofdpijndossiers
Niet alles ging van een leien dakje, er waren ook hoofdpijndossiers. ‘Verschrikkelijk’ vond hij bijvoorbeeld de framing van de camera’s die alleen werden opgehangen om mensen te tellen in gebouwen, in de covid-periode en daarna. ‘Die dingen konden inderdaad meer, maar die functies stonden uit. Toch zijn ze ondanks verbeteringen en lang praten niet geaccepteerd door de gemeenschap en definitief verwijderd. Ik heb ervan geleerd dat we de privacy- en security-aspecten beter op orde moeten hebben en ook de communicatie vooraf had beter gekund.’
Verkokering
Hij is realistisch over hoe snel veranderingen gaan op de universiteit. ‘Ik besef dat het een kleine beweging is geweest, ik heb wat zaadjes geplant. Daarbij heb ik moeten opboksen tegen de verkokering die in onze organisatie is geslopen. De excellentie zit ons soms letterlijk in de weg. Het individu staat nog steeds centraal in de wetenschap. De meeste prijzen en waardering gaan nog steeds naar enkele mensen. Dat is een verkeerde trekkracht. Laten we niet vergeten waar we het voor blijven doen: voor onze studenten en voor de samenleving en dat doen we met elkaar.'
Daarnaast is de samenleving waar we als universiteit onderdeel van zijn complexer geworden. ‘Kijk naar de polarisering van nu. Die is er ook op de universiteit, bij studenten en medewerkers. Je ziet het overal, ook in de politiek. We staan steeds minder naast elkaar maar tegenover elkaar. Dat helpt ons niet.’
Harde keuzes
Verder ziet Ridderbos verschil in benadering tussen de universiteit en haar omgeving. ‘Een universiteit is gebaseerd op kennis, op feiten en objectieve data. Het gaat ons om de waarheid, om het gesprek, het debat en om de verbinding. Maar met leugens kun je tegenwoordig ook politiek bedrijven. Dit is geen makkelijke tijd en het wordt steeds ingewikkelder. Als universiteit zullen we harde keuzes moeten maken, door de aangekondigde bezuinigingen van een kabinet waar onderwijs en kennisontwikkeling geen prioriteit zijn. We kunnen helaas niet alles blijven doen wat we zouden willen.’
Respecteer elkaar
Wat wil hij zijn collega’s meegeven nu hij vertrekt? ‘Verklein de afstand tussen collega’s – van verschillende afdelingen en verschillende ‘bloedgroepen’ – help en respecteer elkaar. Als het moeilijk wordt gaan afgeven op elkaar, helpt de universiteit zeker niet verder. We hebben iedereen hard nodig. Het contact met elkaar is wezenlijk. Verder wens ik de hele organisatie meer rust toe, we worden te veel geleefd door de waan van de dag.’
Hij gaat Leiden zeker missen. ‘Het is soms net een dorp, maar die kleinschaligheid vind ik juist de kracht van deze stad. Ik heb ook veel zin om iets nieuws te gaan doen. Toch hoop ik in februari weer bij de dies te zijn, de aftrap van het 450-jarige lustrum: laten we niet vergeten dit soort dingen te blijven vieren. De band met deze mooie universiteit wil ik hoe dan ook behouden.’
Nieuwe uitdaging
Martijn Ridderbos begint op 1 januari 2025 aan een nieuwe uitdaging als bestuurder bij de Autoriteit Consument en Markt (ACM) in Den Haag. Hij nam op 18 november met een bijeenkomst en receptie officieel afscheid van van de universiteit en heeft op 28 november zijn laatste werkdag.
Afscheidsbijeenkomst: ‘Bezie elkaar als gelijke en werk samen aan een doel’
Met studenten die liedjes van Abba zongen, veel rake en warme woorden van collega’s, een door velen gesigneerd kookschort en een fototentoonstelling The forces behind the faces – over samenwerking tussen wetenschappers en ondersteuners heeft Martijn Ridderbos op 18 november afscheid genomen van de universiteit.
Rode draad was ook hier de verbinding die Martijn tot stand heeft gebracht. ‘Het woord ondersteunend en beheerspersoneel – OBP – moeten we niet meer gebruiken, zei een spreker stellig. ‘We zijn gewoon professionele collega’s, klaar!’
Martijn werd toegesproken door universiteitshistoricus Pieter Slaman die benadrukte dat sinds de jaren ‘50 van de 20ste eeuw we met relatief minder ondersteuners op de universiteit juist meer taken zijn gaan doen – , Fleur Spijker (wethouder onderwijs van de gemeente Leiden), de duo’s Erwin Muller en Karin van den Elzen, Chris Suijker en Saskia Goedhard – die net als Fleur Spijker memoreerden dat Martijn graag persoonlijk contact had via telefoontjes of appjes – , Rolf Oosterloo en ten slotte door Annetje Ottow en Hester Bijl.
De beide CvB-leden kwamen als laatsten op en memoreerden op een luchtige manier aan de vele rollen die Martijn had. ‘Martijn heeft veel kwaliteiten, en is hierdoor bij al die verschillende rollen die hij bekleedde zeer belangrijk voor ons geweest. Hij heeft ons als contragewicht kunnen behoeden voor verschillende potentiële valkuilen. Wij zijn hem zeer dankbaar.’
Tussendoor een optreden van drie studenten – Julia Luyt, Bo Nieuwenhuis en Max Kuitems – die liedjes van Abba zongen, de guilty pleasure van Martijn. Zijn ultieme ontspanning – naast koken en hardlopen – ‘met een stripboek op de bank keihard Abba uit de speakers laten knallen’.
Martijn sprak zijn gehoor toe waarbij hij memoreerde dat de raderen vaak traag draaien op de universiteit en waarbij hij hoopte het instituut af en toe in beweging, en tenminste ‘aan het wiebelen’ te hebben gebracht. Hij gaf alle medewerkers een krachtig advies: ‘Laten we samen onze wendbaarheid laten zien. Dat vraagt moed en lef. Bezie elkaar als gelijke en werk samen aan een doel.’
En dit alles kan natuurlijk niet zonder liefde, besloot hij, ‘want zonder liefde geen leven’, waarbij hij – geëmotioneerd – zijn vrouw Hilda en zijn drie kinderen Lise Lot, Jip en Puk (en hun aanhang) bedankte voor hun steun.
Tot slot werd het afscheidscadeau – een goed doel – onthuld, een project van de Universiteit Leiden dat hem zeer aan het hart ligt: het stimuleren van leesvaardigheid en leesplezier bij jongeren. Er is ruim 3.500 euro opgehaald, en de teller loopt nog door. Er kan nog worden gedoneerd.
Tekst: Caroline van Overbeeke
Fotografie: Danique ter Horst