Met speciale trainingen en tests laten kinderen hun potentieel om te leren zien
Standaard schooltesten als de CITO-toets laten vooral zien wat kinderen al goed kunnen. Dynamische testen geven juist inzicht in hun potentieel om te leren, ontdekte Mirjam de Vreeze in haar promotieonderzoek. Vooral bij kinderen met leerproblemen als dyslexie of faalangst biedt dat perspectief.
Mirjam de Vreeze-Westgeest loopt al bijna vijfentwintig jaar rond op basisscholen als orthopedagoog-generalist en onderwijsadviseur. Van docenten kreeg ze steeds vaker vragen over alternatieve toetsvormen. ‘Op veel scholen worden veelal statische testen gebruikt om te meten wat een kind weet en kan, denk aan de CITO- toets of AVI-leestest. Hierbij mag een kind niet geholpen worden, op een beknopte instructie na. Het voordeel van die standaardtesten is dat ze makkelijk op grote schaal af te nemen zijn, het nadeel is dat kinderen met leerproblemen als dyslexie en faalangst niet goed uit de verf komen.’ Daarom besloot ze te onderzoeken of deze groep meer baat heeft bij andere testvormen. Op 16 oktober promoveert ze op haar proefschrift Cognitive training and dynamic testing in the school domain.
Leren met de ander
‘Dynamische testen zijn gebaseerd op de ‘zone van naaste ontwikkeling’, een theorie van onderwijspsycholoog Lev Vygotsky. Hij stelde dat we leren in interactie met de ander. Deze testen zijn daarmee geschikt om het potentieel om te leren van kinderen te ontdekken,’ vertelt De Vreeze. Ze onderzocht twee soorten testen op scholen: een cognitieve rekentraining en een dynamische lees-, en schrijftest. Kinderen tussen de 7 en 12 jaar deden mee aan de studie: een deel zonder leerproblemen, een groep met dyslexie en een groep mogelijk hoogbegaafde kinderen.
Rekensommen en taalregels
‘We gaven een pre-test, een training en een posttest aan de kinderen, waarbij de pre- en posttest dezelfde test was. De controlegroep gaven we alleen achteraf, na de post-test, een training.’ Onderdeel van de cognitieve training was het testen en trainen van het werkgeheugen en metacognitieve kennis. ‘De onderzoeker praatte bijvoorbeeld met de leerlingen over hoe je een taak aanpakt en hoe je oefent met rekensommen.’ In de dynamische lees-, en schrijftest kregen de leerlingen begeleiding bij hun leerproces. ‘Zo besprak de onderzoeker met de leerlingen hoe taalregels precies werken, en hoe die helpen bij het correct schrijven van woorden.’ Het onderzoek begon aanvankelijk fysiek, maar een deel van de tests werden door corona online afgenomen.
‘Ook hoogbegaafde kinderen zijn gebaat bij ondersteuning’
Leerpotentieel beter zichtbaar
Zowel de cognitieve training als de dynamische lees-, en schrijftest hielpen het leerpotentieel van alle kinderen beter zichtbaar te maken, bleek uit het onderzoek. ‘Ze gaven een goed beeld van wat een kind specifiek nodig had aan begeleiding, informatie die je niet uit een CITO-toets haalt,’ legt De Vreeze uit. Mogelijk hoogbegaafde kinderen hadden met name baat bij de metacognitieve training, waarin ze leren over hoe je taken plant en aanpakt. ‘Een aanname is dat juist hoogbegaafde kinderen een heleboel zelf kunnen, maar uit de resultaten blijkt dat ze wel degelijk geholpen zijn bij ondersteuning.’
Effectiviteit dyslexiebehandeling voorspellen
Een ander opvallend resultaat is dat de dynamische test voor dyslectische kinderen kan voorspellen of deze leerlingen baat zullen hebben bij een dyslexiebehandeling. De Vreeze: ‘Er bestaan veel verschillende dyslexiebehandelingen, welke een kind krijgt is afhankelijk van het contract van de gemeente met de zorgaanbieder. Met name de schrijftest hielp te voorspellen of een behandeling aan zou slaan, en kan op den duur ingezet worden om effectiever te werk te gaan.’ Dat de tests deels online zijn afgenomen, had tot De Vreeze’s verbazing geen negatief effect. ‘Kinderen leerden dus ook goed met een instructie op afstand, de online interactie met de docent bleek even effectief te zijn als fysiek.’
‘Met dynamische testen kunnen docenten nog beter inspelen op de onderwijsbehoeften van leerlingen’
Inclusiever onderwijs
De Vreeze ziet een rol voor cognitieve training en dynamische testen in de schoolklas, omdat ze anders inzicht geven in het potentieel om te leren van kinderen dan de huidige standaardtesten. ‘Ik denk dat ze het beste als aanvulling in het huidige onderwijs geïntegreerd kunnen worden, naast de statische testen die al veel gebruikt worden. Bijvoorbeeld als onderdeel van Plus-klassen of remedial teaching, waar leerlingen speciale begeleiding krijgen. Op dit manier kunnen docenten nog beter inspelen op de leerbehoeften van leerlingen en meer kinderen bij het onderwijs betrekken.’