Kinderen kijken aandachtiger naar kunst als de beschrijving speels en interactief is
De beschrijving van een schilderij beïnvloedt direct hoe kinderen naar het kunstwerk kijken. Dat ontdekte psycholoog Francesco Walker in het Rijksmuseum. Uit zijn publicatie in Nature Scientific Reports blijkt ook: als kinderen informatie voor volwassenen krijgen, heeft dat hetzelfde effect als geen informatie ontvangen.
Veel musea hebben wel educatieve programma's voor kinderen, constateert de Leidse psycholoog Francesco Walker. Maar de beschrijvingen van kunstwerken op zaal zijn bijna altijd geschreven voor een volwassen publiek. Vermoedelijk zappen veel kinderen daarom vaak snel langs de kunstwerken, zonder echt aandachtig te kijken. Zou dat anders zijn als de informatie op zaal toegankelijker is?
Onderzoek met eyetrackers
Walker onderzocht in samenwerking met het Rijksmuseum het effect van verschillende soorten informatie. Zijn onderzoeksteam bestond uit Leidse studenten en wetenschappers van de Vrije Universiteit Amsterdam, University of British Columbia en Attention Architects. Dit is een van de eerste onderzoeken naar het kijkgedrag van kinderen ter plekke in een museum, aldus Walker. De kinderen kregen een eyetracker op, een soort bril die alle oogbewegingen registreert. De onderzoekers publiceerden hun artikel op 9 oktober 2024 in het gerenommeerde tijdschrift Nature Scientific Reports.
Een kijkje achter de schermen van het onderzoek
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website ofOpzet onderzoek
Aan het onderzoek deden 62 kinderen mee van 10 t/m 12 jaar die nog nooit in het Rijksmuseum waren geweest. Ze keken naar drie voor hen onbekende 17e-eeuwse schilderijen: een schuttersmaaltijd, een pronkstilleven en een winterlandschap. De eerste groep kreeg alleen de standaardinformatie op zaal die vooral feitelijk is en voor volwassenen is geschreven. De tweede groep kreeg informatie die educatieve medewerkers van het Rijksmuseum speciaal voor kinderen maakten. Hierin werden de schilderijen beschreven vanuit het perspectief van personages in de kunstwerken, zoals een schaatser en een schutter. Ook kregen de kinderen zoekopdrachten, bijvoorbeeld van de geportretteerde schaatser. De derde groep kinderen ontving geen informatie en werd alleen gevraagd naar de kunstwerken te kijken.
Kijkgedrag in kaart
Met behulp van de eyetracker kon het team het kijkgedrag precies in kaart brengen. Deelnemers die de meer aansprekende informatie kregen, waren meer gefocust en oplettender, vertelt Walker. Ze richtten hun blik op interessante en opvallende elementen in het schilderij die in de beschrijvingen werden benadrukt. Misschien wel opvallender, aldus Walker, was een ander resultaat. ‘Als kinderen informatie voor volwassenen kregen, had dat hetzelfde effect als helemaal geen informatie ontvangen.’ Beide groepen vertoonden een meer willekeurig kijkpatroon en stonden minder lang stil bij kenmerkende onderdelen. Na afloop waren de twee groepen ook minder goed in staat om de verschillende onderdelen van de kunstwerken te benoemen.
Persoonlijke ervaring
‘Natuurlijk is kijken naar kunst een persoonlijke ervaring’, erkent Walker. ‘Maar het is jammer als jonge kijkers moeite hebben om zich op een schilderij te concentreren en niet zien wat het bijzonder maakt. Een goed ontworpen museumervaring kan helpen om schilderijen op een nieuwe manier te ontdekken.’
Reactie Rijksmuseum
Het Rijksmuseum is zeer geïnteresseerd in de resultaten van het onderzoek, aldus Pauline Kintz, hoofd afdeling Publiek & Educatie van het museum. ‘Dit onderzoek geeft ons goed inzicht in de manier waarop je de ogen van kinderen kunt sturen en dat ze gericht gaan kijken als je over een bepaald detail iets aansprekends vertelt. Wij willen dat bezoekers en dus zeker ook kinderen contact maken met waar ze naar kijken. Dat ze zich aangetrokken voelen in plaats van er onverschillig langs te lopen. Dit inzicht zal absoluut onderdeel worden van ons beleid voor deze jonge doelgroep.’
Tekst: Linda van Putten
Bannerfoto: Anne Holleman
Francesco Walker is hoofd van het HATlab, een onderzoeksgroep die bestudeert hoe mensen omgaan met kunst en technologie.