Oproep bij opening academisch jaar: ‘Stop schadelijke bezuinigingen’
Kabinet, schrap de rigoureuze bezuinigingsplannen op onderzoek en onderwijs. Met die boodschap luidden wetenschappers en studenten het nieuwe collegejaar in. Diverse sprekers wezen in de Pieterskerk op het belang van onderzoek en onderwijs voor de samenleving.
De aangekondigde bezuinigingen zullen de universiteiten en de samenleving hard raken, waarschuwde collegevoorzitter Annetje Ottow in haar openingsspeech op 2 september. Ze noemde een paar actuele voorbeelden: ‘Onze wetenschappers en experts helpen beleidsmakers bij kwesties als stikstofproblematiek, de uitdagingen in de zorg, de democratische rechtsstaat, veiligheid, en een goed functionerende rechtspraak.’ Drastische bezuinigingen hebben direct gevolgen voor de aanpak van de complexe problemen van deze tijd, aldus Ottow.
Minder Engelstalige opleidingen
De collegevoorzitter stond ook stil bij de plannen die universiteiten dwingen om sommige Engelstalige opleidingen alleen in het Nederlands aan te bieden. ‘Internationaal talent zal voortaan buiten onze landsgrenzen gaan zoeken naar een baan of studieplek. Dat betekent een verschraling van ons onderwijsaanbod, en een aanslag op onze onderzoekskwaliteit.’ Ze prees de initiatieven van wetenschappers en medewerkers die met lezingen en filmpjes zich al eerder verzetten tegen de plannen. Meer actie is nodig in aanloop naar Prinsjesdag: ‘Laten we samen blijven optrekken en laten zien waar wij het verschil kunnen maken.’
Wetenschap naar beleid brengen
Precies om deze reden stond de opening in het teken van ‘Science for Policy’: de rol van wetenschap bij de vorming van beleid. Het is niet aan de wetenschap om de politieke koers te bepalen, stelde hoofdspreker Corien Prins, voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. ‘Toch staan we als wetenschappers, docenten en studenten niet slechts aan de zijlijn.’ Wetenschappers spelen volgens haar een cruciale rol in het vermogen van politici en beleidsmakers om keuzes te maken die gebaseerd zijn op betrouwbaar onderzoek en expertise. Daarbij verwees ze naar actuele vraagstukken zoals de huidige geopolitieke spanningen. ‘Zonder uitzondering is in iedere wetenschappelijke discipline kennis voorhanden die potentieel relevant en waardevol is. Sterker nog: die hard nodig is.’
Andere balans nodig
Tegelijkertijd is het complex om wetenschap naar beleid te brengen, aldus Prins. Het vraagt van wetenschappers dat ze zich verplaatsen in de wereld van beleid en maatschappelijke context en goed nadenken op welke manier hun kennis het meest zinvol is. Ook pleitte ze voor een andere balans in nationale en internationale thema’s. Volgens Prins is er meer onderzoek nodig dat typisch Nederlandse kwesties centraal stelt. ‘Science for policy gaat kortom over keuzes maken, prioriteiten stellen en vooraf ambities doordenken.’
Brengers van de wetenschap
In video-interviews vertelden wetenschappers hoe zij met hun onderzoek bijdragen aan kennis over grote maatschappelijke thema’s. Zo adviseert sinoloog Rogier Creemers het ministerie van Buitenlandse Zaken over ontwikkelingen in China. Bestuurskundige Valérie Pattyn onderzoekt de invloed van beleidsevaluaties en onderwaterarcheoloog Martijn Manders adviseert overheden over maritiem erfgoed. Allen spraken hun zorgen uit als er straks geen geld en capaciteit meer is om de expertise van wetenschappers in te schakelen.
-
-
-
Rector Hester Bijl in gesprek met studenten en wethouder. -
-
Madrigaalkoor van Studentenmuziekgezelschap Sempre Crescendo. -
Hoe dragen studenten bij?
Na de video’s met Leidse wetenschappers was het de beurt aan studenten en alumni. Rector magnificus Hester Bijl benadrukte eerst dat studenten al in hun opleiding kennis opdoen over actuele problemen, zoals klimaatverandering en hoe zij kunnen bijdragen aan oplossingen in beleid. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij de opleidingen Bestuurskunde en Governance of Sustainability.
Met studenten Hannah Saberi, Lianne Harmsen, Niels Groenweg en Maud Francoys sprak Bijl over het belang van medezeggenschap van de universiteit en dat ook studenten inspraak hebben. Ze vroeg hoe hun studie bijdraagt aan het werk dat ze doen, zoals voor de belangenorganisatie De Geneeskundestudent. Alumnus en klimaatwethouder Ashley North werd gevraagd of hij een advies had aan de aanwezigen en dat had hij: ‘Voel de vrijheid om kritische adviezen te geven, want alleen dan komen we tot een betere samenleving.’
Universiteitspenning
Bij de opening werden enkele bijzondere prijswinnaars gelauwerd. Emeritus hoogleraar Universiteitsgeschiedenis Willem Otterspeer ontving de Universiteitspenning uit handen van rector Hester Bijl. ‘Je omschreef de universiteit als een wezen dat voortdurend balanceert tussen uitersten, en dat heb jij ook gedaan’, zei Bijl tijdens de uitreiking. ‘Ik ben ervan overtuigd dat je boeken over honderd jaar nog altijd een geliefde toegang zullen zijn tot de werelden van weleer. En daar is de Leidse universiteit je dan nog altijd dankbaar voor.’ Otterspeer reageerde met diverse kwinkslagen: ‘Ik kon destijds kiezen tussen een baan bij NRC Handelsblad of de universiteit. Ik heb de juiste keuze gemaakt.’
Afnemers van de wetenschap
Hierna werd er weer geschakeld naar de vraagstukken van nu. In een video vertelden vertegenwoordigers van het ministerie van Buitenlandse Zaken, de provincie Zuid-Holland en de Vereniging Nederlandse Gemeenten welk belang wetenschap heeft voor de ontwikkeling van hun beleid. Dat deden ze met concrete voorbeelden zoals onderzoek naar de mate van polarisatie, ontwikkelingen in de zorg en duurzaamheidsdoelen. Kortom, al deze overheden gebruiken wetenschappelijk onderzoek voor hun beleid.
LUS Onderwijsprijs
Zoals ieder jaar was het weer een spannend moment: wie wint de LUS-Onderwijsprijs? Studenten konden hun favoriete docent voordragen en uiteindelijk bleven er drie genomineerden over: universiteitshistoricus Pieter Slaman, psycholoog Sepideh Saadat en anatoom Marcus de Ruiter. Na lovende woorden voor alle genomineerden ging de prijs naar… Pieter Slaman. Birte van der Heide, faculteitslid Leids Universitair Studentenplatform, verklaarde waarom: ‘Slaman gebruikt humor tijdens zijn colleges en werkgroepen en heeft een open houding naar zijn studenten. Naast dat hij met passie over de geschiedenis van de universiteit kan vertellen, is ons vooral opgevallen dat hij een groot hart heeft voor studenten.’
Vereerd nam Slaman de prijs, 25.000 euro voor onderwijsinitiatieven, in ontvangst: ‘In collegezalen stoken wij elke dag een vuur. De studenten slepen de brandstof aan uit alle windstreken. De taak van de docent is daarbij eigenlijk beperkt. Vooral de studenten doen het werk. Ik draag deze prijs op aan al diegenen die het ons als docent mogelijk maken om ons werk te doen, zoals de onderwijsadministratie en het secretariaat.’
Cath-prijs naar geneeskundestudent
Hierna was het tijd voor de Mr. K.J. Cath-prijs die elke twee jaar wordt uitgereikt aan een student of medewerker die een positieve bijdrage levert aan de universiteit. CvB-vicevoorzitter Martijn Ridderbos lichtte de keuze toe: de jury koos unaniem voor geneeskundestudent Nour Al Kuhaili, vanwege haar bereidheid om wetenschappelijke kennis toegankelijk te maken, in combinatie met haar inzet voor een betere gezondheid, leefstijl en patiëntenzorg. Ze combineert dit met een sterke inzet voor meer inclusiviteit in de zorg. Ridderbos: ‘Haar werk heeft niet alleen een positieve impact binnen de universiteit, maar ook daarbuiten draagt het bij aan het positieve beeld van onze universiteit. Daarbij fungeert Nour als rolmodel voor andere studenten, in het bijzonder zij die als eerste van de familie hun weg naar de universiteit weten te vinden.’
Bij het in ontvangst nemen van de prijs riep Nour aanwezigen op om zichzelf een vraag te stellen: wat zou ik doen als ik geen angst had om te falen? ‘En ga dit dan ook doen. Laten we vooral als studenten maar ook als artsen onze stem gebruiken voor datgene waar we in geloven.’
Aftellen naar het lustrum
Aan het eind nam collegevoorzitter Annetje Ottow weer het woord. Ze hoopte dat de vele voorbeelden lieten ziet dat de samenleving slimmer, veiliger en duurzamer wordt door samenwerking met universiteiten. Ook richtte ze zich rechtsreeks tot de studenten. Ottow prees hun vele goede initiatieven en wensten hen een heel goed collegejaar. Ze eindigde de bijeenkomst met het komende lustrum: in 2025 bestaat de universiteit maar liefst 450 jaar. Het thema van dit lustrum is ‘De Tijd Vooruit’. Met een video werd het lustrumlogo onthuld, dat ontworpen is door studenten van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten.
In heel Nederland zijn er zorgen over de dreigende bezuinigingen. Daarom organiseerden elf belangenorganisaties in Utrecht een alternatieve opening van het academisch jaar met veel aandacht voor de gevolgen van de plannen.
Bekijk de opening terug
Foto's: Monique Shaw