Bij de volgende pandemie versnelt dit wiskundig model de zoektocht naar een behandeling
Weet je nog, al die geneesmiddelen die halsoverkop als potentieel medicijn tegen COVID-19 werden ingezet? Bij een eventuele volgende pandemie willen we sneller en efficiënter een goede behandeling kunnen aanbieden. Daarom gaat een team onder leiding van Coen van Hasselt een platform ontwikkelen dat het proces van laboratoriumtesten naar onderzoek in patiënten kan versnellen met behulp van wiskundige modellen.
Het ontwikkelen van een medicijn is een langdurig en stapsgewijs proces, dat wel tien jaar kan duren. Van proeven in het lab naar proefdieren, en dan van gezonde vrijwilligers naar patiënten. Pas als de veiligheid en effectiviteit goed in kaart gebracht is, test je het in een grote groep patiënten.
‘Tijdens een pandemie heb je die tijd eigenlijk niet’, legt Coen van Hasselt uit, hoogleraar Farmacologie bij LACDR. ‘Binnen een halfjaar wil je een behandeling hebben.’ Maar tegelijkertijd moet je wel zorgvuldig blijven. ‘Je wilt geen medicijn geven met veel bijwerkingen, dat onveilig is of niet werkt. Met ons platform willen we het hele proces van de ontwikkeling en het optimaal gebruik van medicijnen in patiënten ondersteunen.’
Zo efficiënt mogelijk de juiste keuzes maken
‘Achteraf gezien is duidelijk dat veel van de medicijnen die werden ingezet tegen COVID-19 niet of nauwelijks werkten’, zegt Van Hasselt. ‘Tijdens de pandemie is er heel snel veel onderzoek naar mogelijke behandelingen opgezet, maar de vertaalslag van laboratoriumproeven naar patiënten is erg complex.’ Van Hasselt hoopt in samenwerking met experimentele én klinische groepen een wiskundig modelleerplatform op te zetten dat bij deze vertaling naar de kliniek kan helpen.
Hiermee kun je voorspellen welke doseringen je het beste kunt onderzoeken in een grotere studie
Het beoogde platform richt zich op twee belangrijke factoren. Enerzijds wil je weten hoe het medicijn zich gedraagt in het lichaam. Voor bestaande medicijnen zijn deze gegevens al bekend. Anderzijds wil je weten wat het effect van het medicijn is op virusremming. Dit gaat op basis van laboratoriumproeven. Van Hasselt: ‘Hiermee kun je bijvoorbeeld voorspellen welke doseringen van een medicijn je het beste kunt onderzoeken in een grotere groep patiënten. Te hoge doseringen leiden tot bijwerkingen en te lage doseringen zijn onvoldoende effectief.’ Met die informatie kun je tijdens een pandemie zo efficiënt mogelijk een medicijnonderzoek met patiënten opzetten.
Stappen van medicijnontwikkeling versnellen door samenwerking
Het te ontwikkelen platform kan meteen getest worden met data die zijn verzameld tijdens de COVID-pandemie. ‘Als er in de toekomst een nieuwe pandemie uitbreekt, dan ligt er een heel mooi raamwerk en goede samenwerkingsverbanden’, aldus Van Hasselt. ‘Op die manier hopen we veel sneller die stappen van medicijnontwikkeling te doorlopen.’
‘Met dit platform kunnen we alle stappen van medicijnontwikkeling ondersteunen’
Die samenwerking is hierin essentieel, benadrukt Van Hasselt. Binnen het LACDR heeft de groep van Anne-Grete Martson bijvoorbeeld veel ervaring met het onderzoeken van nieuwe medicijnen tegen virale infecties, en werkt Tingjie Guo aan het opzetten van gebruiksvriendelijke software voor modellen. Daarnaast wil het team van Van Hasselt samenwerkingen opzetten met onderzoekersgroepen gespecialiseerd in pandemische paraatheid. ‘We hebben verschillende partners bij elkaar gebracht die bij het hele traject van medicijnontwikkeling betrokken zijn. Met dit platform kunnen we die verschillende stappen ondersteunen, zodat we veel sneller kunnen zeggen: dit is een medicijn waarvan we ook echt een grotere klinische studie gaan doen om te bevestigen dat het werkzaam is.’
Voor dit project ontving Van Hasselt een subsidie van ZonMw, die het gebruik van wiskundige modellen in besluitvorming bij toekomstige pandemieën stimuleert. Het project is per 1 september van start.