1,5 miljoen euro voor onderzoek naar misinformatie onder jongeren
Met een ERC-grant gaat ontwikkelingspsycholoog Ili Ma onderzoek doen naar misinformatie onder tieners. Met het project wil ze hen weerbaarder maken tegen de soms ernstige gevolgen van misleidende informatie.
Wat maakt deze beurs voor jou mogelijk?
‘De ERC-beurs maakt het mogelijk om een onderzoeksprogramma te starten dat zich richt op vatbaarheid voor misinformatie en desinformatie onder jongeren, met als doel hen weerbaarder te maken. Dit onderwerp is actueel en urgent omdat onjuiste informatie bijdraagt aan grote maatschappelijke problemen, zoals polarisatie. Tieners hebben in dit soort onderzoek tot nu toe weinig aandacht gekregen, terwijl zij opgroeien in een digitale wereld waar misinformatie en desinformatie steeds grotere problemen worden. De beurs maakt bovendien intensieve samenwerking mogelijk met jongeren, ouders, scholen en professionals zoals digitale wijkagenten en experts in terrorismebestrijding. Hun inzichten zijn onmisbaar om het onderzoek zowel actueel als direct toepasbaar te maken voor de maatschappij.’
Je doet onderzoek naar de vatbaarheid voor misinformatie onder jongeren. Waarom juist dit onderwerp?
‘Misinformatie is niet alleen een probleem wat volwassenen aangaat, maar raakt ook tieners en jongvolwassenen. Ze geven zelf ook aan dat ze meer handvatten willen om misinformatie beter te kunnen herkennen. Er bestaan bijvoorbeeld diverse initiatieven over dit thema die voor en door tieners zijn opgezet. Ik vind het een belangrijke taak voor de wetenschap om ze daarbij te helpen. Bovendien bevinden tieners zich in een formatieve fase van hun leven. Misinformatie kan dat proces verstoren. Daarom is het belangrijk dat we ze ondersteunen bij het kritisch omgaan met informatie.’
'Jongeren geven zelf aan dat ze handvatten willen om misinformatie te herkennen'
Kun je uitleggen welke methode je gaat gebruiken?
‘Ik ga veel verschillende methoden gebruiken, maar de kern van mijn onderzoeksprogramma richt zich op aspecten die misinformatie en desinformatie overtuigend en geloofwaardig maken voor jongeren en de leeftijdsverschillen die hierin voorkomen. Met een combinatie van experimentele en kwalitatieve methoden wil ik bijvoorbeeld in kaart brengen voor welke drogredenen jongeren het meest vatbaar zijn. Met deze inzichten wil ik tieners en jongvolwassenen helpen beter te herkennen wanneer ze worden misleid.’
Kun je een voorbeeld noemen van een situatie waarin jongeren beïnvloed worden door online misinformatie?
‘Uit onderzoek in de VS blijkt dat complottheorieën steeds meer worden geaccepteerd, vooral onder tieners die veel tijd doorbrengen op sociale media. Daarnaast zien we op het gebied van gezondheid een zorgwekkende trend: meer jongeren overwegen risicovolle cosmetische ingrepen, zoals buikwandcorrecties of botoxbehandelingen. Sommigen reizen hiervoor af naar het buitenland omdat ingrepen daar goedkoper zijn. Dit wordt versterkt door influencers die hun positieve ervaringen met cosmetisch toerisme delen op social media, waardoor het onterecht lijkt alsof er nauwelijks risico's aan verbonden zijn. In werkelijkheid kunnen deze ingrepen soms ernstige gevolgen hebben.’
'Uit onderzoek in de VS blijkt dat tieners die veel tijd doorbrengen op sociale media vatbaarder zijn voor complottheorieën'
Wat blijkt nu al uit onderzoek goed te werken om jongeren weerbaarder te maken tegen misinformatie en hoe wil je met je onderzoek verder bijdragen aan een oplossing?
‘Uit onderzoek blijkt dat interactieve interventies, zoals games of simulaties, effectief zijn om jongeren te laten zien hoe (mis)informatie overtuigend kan overkomen. Tot nu toe zijn veel van deze programma’s gebaseerd op onderzoek bij volwassenen. Om jongeren écht weerbaarder te maken, moeten we beter begrijpen welke factoren hen vatbaarder maken en hoe dit verandert naarmate ze ouder worden. Met mijn onderzoeksprogramma wil ik precies dat in kaart brengen. Door specifiek te kijken naar de belevingswereld en ontwikkeling van jongeren, kunnen we interventies maken die beter aansluiten op hun behoeften en zo een duurzame bijdrage leveren aan hun kritisch denken.’
'Om jongeren echt weerbaarder te maken, moeten we factoren welke factoren hen vatbaar maken voor misinformatie'
Waar ligt volgens jou de rol van grote techbedrijven, die verslavende mechanismen bedenken om jongeren aan hun apps en platforms te binden? Kunnen jongeren hier in jouw ogen tegenop boksen?
‘Helaas is er geen eenvoudige oplossing, want commerciële techbedrijven opereren vanuit een winstoogmerk. Hoe langer mensen hun platforms gebruiken, hoe meer geld ze verdienen, wat zorgt voor een spanningsveld tussen ethiek en commercie. Techbedrijven hebben wel een verantwoordelijkheid om hun platforms op een ethische manier in te richten en vrij te houden van misinformatie. De manier waarop ze hiermee omgaan verschilt sterk per bedrijf. Overheden spelen daarom ook een rol in het ontwikkelen van beleid en regelgeving. Het is een complexe kwestie, maar we moeten tieners zeker ook niet onderschatten. Zij zijn vaak opmerkzaam en kunnen, met de juiste ondersteuning, leren om kritisch om te gaan met informatie en verslavende mechanismen.’