Website laat geschiedenis van Sri Lankaans ‘Slaveneiland’ zien: ‘Er blijft niets van over’
In de achttiende eeuw liet de VOC haar slaven wonen op het ‘Slaveneiland’ van de Sri Lankaanse hoofdstad Colombo. Tegenwoordig staat ‘Slave Island’ onder grote druk van projectontwikkelaars. Hoofddocent Alicia Schrikker bracht de geschiedenis samen met haar collega’s Iromi Perera, Varuna de Silva en Dries Lyna van de Radboud Universiteit tot leven in een interactieve website.
‘Slave island verandert van een mooie plek in iets afschuwelijks', verklaart De Silva zijn interesse in de wijk. ‘Alle oude blokken, met vooral huizen van families die daar al verschillende generaties woonden, zijn gesloopt en de oorspronkelijke bewoners hebben vaak geen idee waar ze naartoe moeten.' Schrikker voegt toe: 'De grote bouwbedrijven bouwen er hoogbouw voor in de plaats, maar hun ideeën zijn heel slecht gepland en niet geschikt voor de families die er woonden.’
Lagen toevoegen
Daarmee verdwijnt niet alleen leefruimte voor de diverse groepen inwoners die traditioneel in de wijk wonen: ook de koloniale slavernijgeschiedenis van de wijk is niet langer zichtbaar. Met name de naam ‘Slave Island’ herinnert nog aan de dynamische en multi-etnische oude wijk in het hart van Colombo, terwijl bewoners in het Singalees spreken van Kompannaveediya, Compagniestraat, een naam die ook verwijst naar het VOC-verleden.
‘Varuna en Iromi zetten zich samen met anderen al langer in voor het behoud van het erfgoed en de gemeenschappen daar’, vertelt Schrikker. 'Ik was echt onder de indruk van een van hun presentaties in 2019, en ik dacht dat het historische onderzoeksproject waar ik op dat moment mee bezig was een extra laag zou kunnen toevoegen.'
Samen met Dries Lyna besloot ze aan de slag te gaan. Een subsidie van Dutch Culture (RCE) maakte het mogelijk dat. Schrikker het Sri Lankaanse archiefonderzoek naar de geschiedenis van de wijk aanstuurdeen materiaal in Nederland verzamelde. Perera richtte zich ondertussen met haar denktank op de verhalen die nu nog leven. ‘We hebben ouderen op Slave Island geïnterviewd, waarbij we probeerden hen zich de jaren 50 en 60 te laten herinneren’, vertelt ze. ‘Hoe zag het stadsleven eruit qua gebouwen en bestaansmiddelen? Waar deden ze hun boodschappen?’ Niet iedereen was even beschrijvend in zijn antwoorden. ‘Soms antwoordden ze gewoon 'niet veel' op de vraag wat ze na schooltijd deden’, zegt Perera lachend, ‘maar we zijn er toch in geslaagd om tien heel informatieve interviews af te nemen.’
Interactieve website
De interviews vormden de basis voor teksten op de projectwebsite, waar de bezoeker aan de hand van teksten en kaarten door de geschiedenis van de wijk kan navigeren. Perera: ‘Het is een bewuste keuze geweest om voor een website te kiezen en niet voor bijvoorbeeld een artikel, waarin je geen links kunt opnemen. Een website biedt dan een mooie manier om veel verschillende informatie naar voren te brengen.’
Met de website willen de onderzoekers niet alleen de veranderingen in de wijk laten zien, maar ook het ‘migrantennarratief’ corrigeren. ‘In andere delen van Zuid-Azië bestaan stedelijke gemeenschappen met een laag inkomen inderdaad vaak uit migranten die uit andere delen van het land komen, maar deze gemeenschappen in Colombo wonen er al generaties lang’, vertelt Perera.
Schrikker voegt toe: ‘Ze vinden hun oorsprong in de gelaagde Nederlandse en Britse koloniale geschiedenis: de voorouders van veel van deze mensen zijn in de achttiende en negentiende en eeuw als slaaf of soldaat vanuit verschillende gebieden rondom de Indische Oceaan hiernaartoe gebracht. De namen van oude straten zoals Malay Street en Java Lane herinnerden hier nog aan. Java Lane is een van die straten die met de grond gelijk gemaakt is voor nieuwbouw, alleen de moskee staat er nog.’
'Volledig vernietigd'
De Silva gaf deze verhalen vorm met verschillende kaarten, oude ansichtkaarten en foto’s uit zijn verzameling. ‘Ik verzamel alles wat ik te pakken kan krijgen’, geeft hij toe. ‘De mensen die op Slave Island wonen hebben niet veel invloed. Ze hebben geen stem. We hopen bewustzijn te creëren door hen zichtbaar te maken, al valt er op Slave Island niet veel meer te redden. De buurt is volledig vernietigd.
Niet alleen woonwijken, maar ook in historisch, sociaal en architectonisch opzicht belangrijke gebouwen, die herkenningspunten en iconen waren op Slave Island, werden met de grond gelijk gemaakt. Van één van de gebouwen is een trieste replica gemaakt, terwijl op een andere plek het langste winkelpand van Colombo, zo niet Sri Lanka, leegstaat achter een tijdelijke metalen muur.’
Bredere gemeenschap
Er is een bredere gemeenschap die geïnteresseerd is in Slave Island', voegt Perera toe. We zullen de website met hen delen via sociale media, maar ook via WhatsApp en e-mail. De combinatie van het historische perspectief, de recente ontwikkelingen en het gemeenschapsniveau kan echt impact hebben.'
Alicia Schrikker is universitair hoofddocent bij het Instituut voor Geschiedenis. Iromi Perera is socioloog en werkt als oprichter en senior onderzoeker bij denktank en onderzoeksbureau Colombo Urban Lab. Varuna de Silva is architect en doceert aan de Universiteit van Moratuwa. Dries Lyna is universitair docent Culture History aan de Radboud Universiteit. Sanayi Marcelline werkte mee onderzoeksassistent.