Van groei naar welzijn: EU moet verder kijken dan economie
Niet alleen economische groei en concurrentie met andere landen moeten leidend zijn in Europees beleid. Met een paper willen onderzoekers de volgende Europese Commissie helpen om een alternatief beleidsmodel te ontwikkelen, waarin het welzijn van de bevolking centraal staat.
De huidige plannen van de EU zijn erg gericht op economische groei en het kunnen concurreren met China en Amerika. ‘Uiteraard is het belangrijk dat we concurrerend en innovatief zijn, en dat we een sterke economische basis hebben. Maar als je je blindstaart op economische groei en concurrentie dan verlies je uit het oog waar het echt om moet gaan bij economische ontwikkeling: de bijdrage aan een goed leven', zegt welzijnseconoon Rutger Hoekstra die penvoerder is van de paper en coördinator van een Europees project over de welzijnseconomie (WISE Horizons).
Het zijn onrustige tijden met onder andere geopolitieke spanningen, stijgende kosten van levensonderhoud en klimaatproblematiek. Deze problemen maken mensen onzeker over hun eigen toekomst en die van volgende generaties. De Europese Commissie (EC) heeft dringend behoefte aan een beleidsagenda die deze uitdagingen en onzekerheden aanpakt, staat in de paper A European agenda to navigate uncertain times. In de paper laten de onderzoekers zien hoe de EU het welzijn voor iedereen kan verbeteren, nu en in de toekomst.
Wat is welzijn?
Welzijn is een breed begrip dat betrekking heeft op verschillende aspecten van het leven. Welzijn gaat over lichamelijke en geestelijke gezondheid, economische stabiliteit, het hebben van sociale relaties, het krijgen van kwaliteitsonderwijs en ook het vermogen om betekenis en doel in het leven te vinden.
Verschillende namen voor hetzelfde
Over hoe welzijn op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied is te verbeteren voor iedereen, nu en in de toekomst, zijn de afgelopen vijftig jaar al veel ideeën bedacht. Daar wordt ook wel wat mee gedaan. Zo hebben we in Nederland de Monitor Brede Welvaart van het Centraal Bureau voor de Statistiek en heb je de Sustainable Development Goals, Doughnut Economics en de Human Development Index.
Hoekstra: ‘Als je door deze verschillende systemen heen kijkt, zie je dat ze zich allemaal op dezelfde drie zaken richten: het huidige welzijn van de bevolking, een eerlijke verdeling van welzijn en het welzijn van toekomstige generaties. Het doel van een alternatief systeem is dus duurzaam en inclusief welzijn. Door al die verschillende terminologie is het voor beleidsmakers, media en burgers niet duidelijk wat nou het alternatief is voor het bruto binnenlands product (BBP), de maatstaf voor onze economie. Terwijl als het over het BBP gaat vanaf minuut één helder is waar je het over hebt.’
Wat is er nodig?
Met de paper willen de onderzoekers laten zien hoe de ideeën die er al zijn, kunnen worden vertaald naar Europees beleid. Om dat voor elkaar te krijgen, is het nodig om het Europees Semester te herzien. Dit is de jaarlijkse afstemming van het economisch en sociaal beleid van de EU, waar een soort coalitieakkoord voor de EU wordt gemaakt. Volgens de paper zou het herziene Europees Semester gebaseerd moeten zijn op drie basisprincipes.
Ten eerste zijn verbeterde monitoringssystemen nodig om vooruitgang te kunnen meten en toekomstig beleid door te rekenen, denk aan het werk van het Centraal Bureau voor de Statistiek en het Centraal Planbureau. Ten tweede moet de basis voor de plannen die in het Europees Semester worden gemaakt duurzaam en inclusief welzijn zijn. Daar worden de grote doestellingen van het beleid uitgezet. En ten derde moeten die doelen worden vertaald naar concrete beleidsplannen. Wat enorm van belang is, is dat die plannen niet tegenstrijdig zijn. Hoekstra: ‘Denk aan het subsidiëren van fossiele brandstoffen. Dat is goed voor onder andere de werkgelegenheid in de fossiele industrie, maar slecht voor de klimaatverandering. Je wilt beleid dat zowel goed is voor werkgelegenheid als duurzaamheid.’
Conditionering doorbreken
Samen met andere onderzoekers praat Hoekstra met beleidsmakers en politici om duurzaam en inclusief welzijn mee te laten wegen bij het maken van beleid. Volgens de milieuwetenschapper is bijna iedereen het er wel mee eens dat het leven meer is dan geld verdienen. Op de Beyond Growth conferentie in 2023 zei Ursula von der Leyen (voorzitter van de Europese commissie) in haar speech dat Europa een ander groeimodel nodig heeft dat duurzaam is tot ver in de toekomst.
‘Hiermee gaf de Europese commissie wel een signaal af. Maar dat betekent natuurlijk niet dat je dan van de ene op de andere dag een andere maatschappij hebt. Dat is echt wel iets van de langere adem en dat zie je ook wel aan de vooruitgang de afgelopen vijftig jaar. Mensen zijn heel erg gewend om te denken dat het goed gaat als de economie stijgt en dat het slecht gaat als de economie daalt. Er zit een soort conditionering die we moeten zien te doorbreken.’