Commissie ethische aspecten samenwerkingen van start
Deze maand gaat de tijdelijke 'Commissie toetsing ethische aspecten in samenwerkingen' van start. Deze commissie, in het leven geroepen door rector magnificus Hester Bijl, bestaat uit Leidse (oud-)wetenschappers, en zal zich buigen over de (internationale) samenwerkingsverbanden van de Universiteit Leiden.
Vorige week heeft het college van bestuur de commissie en haar opdracht officieel geaccordeerd. Het advies van de Universiteitsraad met de betrekking tot de inhoud en aanpak van de commissie is meegenomen in dit proces.
Onze waarden
De taak van de universiteit is het verwerven en overdragen van kennis. Een kernwaarde daartoe is academische vrijheid. Maar academische vrijheid is niet absoluut en er kunnen goede redenen zijn om andere waarden, zoals de universele rechten van de mens, te laten prevaleren. Het is van belang dat de universiteit hiervoor een werkwijze ontwikkelt om ad hoc beslissingen en herhaalde discussies te voorkomen. Daarom wil de universiteit op korte termijn komen tot de instelling van een vaste adviesstructuur voor deze fundamentele waardenafwegingen. De opdracht van de tijdelijke commissie is om te adviseren over de werkwijze om deze afwegingen te maken.
De afgelopen tijd zijn er verschillende momenten geweest waarop een afweging van ons als universiteit werd gevraagd op basis van onze waarden. Een van de aanleidingen om deze commissie in het leven te roepen is de oorlog tussen Israël en Palestina, en de hevige emoties die dit conflict binnen en buiten de universitaire gemeenschap opgeroepen heeft. Verschillende groepen studenten en medewerkers eisten naar aanleiding van het oorlogsgeweld dat de institutionele banden met Israëlische universiteiten verbroken zouden worden. Een andere aanleiding is de vraag of en, zo ja, in welke capaciteit we nog met de fossiele industrie samen willen blijven werken.
Juiste moment
Rector magnificus Hester Bijl vindt het om die redenen het juiste moment om deze tijdelijke commissie op te richten. ‘Wij merken dat de ethische aspecten van samenwerking met partners steeds meer aandacht krijgen. Een terechte ontwikkeling wat mij betreft: niet alleen de samenleving, maar ook onze eigen gemeenschap vindt dat dit hoog op onze agenda hoort te staan.’
De opdracht bestaat uit twee delen. In het eerste deel brengt de commissie advies uit over hoe we in de toekomst deze toetsing uit kunnen voeren. Dit is een generieke werkwijze. Het tweede deel is een advies over hoe we onze huidige institutionele samenwerkingen in ernstige conflictgebieden kunnen evalueren, te beginnen met Israël-Palestina. De evaluatie wordt direct aansluitend op de oplevering van de werkwijze gestart.
‘Gezien de huidige onrust is het logisch dat de commissie het eerst kijkt naar de banden met instellingen in oorlogsgebieden, plaatsen waar conflicten spelen, of waar mensenrechten wellicht in het gedrang zijn’, vervolgt Bijl. ‘Het werk van deze commissie is belangrijk, en ik ben heel blij dat we een brede groep uitstekende experts bereid gevonden hebben om deze taak op zich te nemen.’
Taken en werkwijze
De commissie is dus gevraagd een werkwijze te ontwikkelen voor het toetsen van nationale en internationale samenwerkingen op ethische aspecten, met in het bijzonder aandacht voor mensenrechten. De UR heeft benadrukt dat ook nationale samenwerkingsverbanden bekeken zouden moeten worden, dit is opgenomen in de opdracht.
De commissie zal ook specifieke aandacht hebben voor het afstemmen met de brede community vóórdat ze haar advies over de werkwijze zal geven aan het college van bestuur. Daarna zal afstemming door het college plaatsvinden met de UR.
Samenstelling van de commissie
In de commissie nemen (oud-)wetenschappers van de Universiteit Leiden plaats, die in heden of verleden leidinggevende of projectmatige rollen bekleed hebben. Bij de selectie is specifiek gekeken naar het vinden van een goede balans tussen de verschillende wetenschappelijke disciplines. De commissie zal verder specifieke expertise inwinnen, bijvoorbeeld op het terrein van mensenrechten.
Het gaat om de volgende mensen:
- Dirk Engberts, emeritus hoogleraar Normatieve aspecten van de geneeskunde
- Antoaneta Dimitrova, hoogleraar Comparative governance
- Eric De Brabandere, hoogleraar Internationale geschillenbeslechting
- Dorota Mokrosinska, universitair hoofddocent Ethiek en politieke filosofie
- Annemarie Samuels, universitair hoofddocent Culturele antropologie en ontwikkelingssociologie
In gesprek met de gemeenschap
Joanne van der Leun, hoogleraar criminologie en oud-decaan van de faculteit der Rechtsgeleerdheid, zal als voorzitter fungeren. ‘We willen ons met deze commissie niet alleen richten op bestaande inzichten, maar daadwerkelijk in gesprek gaan met onze gemeenschap. Vooral de connectie met de jonge onderzoekers is voor ons van groot belang. Deze aandacht voor de jongere generatie wetenschappers sluit aan bij de wens van het ministerie van OCW om hen intensiever te betrekken bij processen zoals deze.’
‘De commissie zal voor de zomer voor het eerst bij elkaar komen’, voegt Van der Leun toe. ‘Het vraagstuk dat nu bij de commissie voorligt is natuurlijk behoorlijk complex, maar we hopen dat we voor het eind van dit kalenderjaar met een advies kunnen komen.’