Weet jij hoe quantum de maatschappij kan veranderen? De meeste mensen niet.
Quantumtechnologie, statistiek en een enquête met memes: over zulk onderzoek hoor je niet elke dag. Julia Cramer (Leids Instituut voor Onderzoek in de Natuurkunde) en Sanne Willems (Instituut Psychologie) onderzoeken hoe mensen tegen quantum aan kijken.
‘Ons onderzoek richt zich op de houding en kennis van het algemene publiek over quantumwetenschap en -technologie’, vertelt Cramer. ‘Dat is belangrijk om te begrijpen om zo de verbinding tussen de samenleving en opkomende quantumtechnologieën te versterken.’
Een spoedcursusje quantum
Een van de uitdagingen waar de onderzoekers mee kampen, is simpelweg in contact komen met mensen die zich niet al bij voorbaat interesseren in quantum. ‘Tijdens het Leiden2022 European City of Science hadden we de unieke kans om een evenement te organiseren in de Vreewijk. Daar kwamen allerlei mensen op af, van gezinnen tot toevallige voorbijgangers. Hoewel het een relatief hoogopgeleide wijk is, zullen lang niet alle deelnemers zomaar naar activiteiten over quantum komen. Perfect voor ons onderzoek dus.’
Sociale wetenschappen en natuurkunde
Cramer zette samen met masterstudent Jasper Peer een enquête uit via de wijkvereniging. ‘Toen zijn project afliep bleek de data erg interessant. Daarom heb ik contact gezocht met Sanne, met wie ik ook in de Young Academy Leiden zit. We wilden de data-analyse écht goed doen.’
En dat was een leuke uitdaging, vertelt Willems. ‘Onderzoek naar quantum in de maatschappij is een vrij nieuw vakgebied. Er is dus nog weinig onderzoek om op voort te borduren. Daarom moesten Jasper en Julia de vragenlijst om quantumkennis en de houding tegenover quantum te meten grotendeels zelf ontwikkelen. Samen met masterstudent Anka van de Merbel heb ik vervolgens zo veel mogelijk informatie uit de data gehaald.’
Hoe meet je kennis over quantum?
De onderzoekers kwamen voor die vragenlijst met creatieve methodes op de prop. ‘Om quantumkennis te meten hebben we bijvoorbeeld figuren en memes over quantumverschijnselen gezocht’, legt Cramer uit. ‘We vroegen deelnemers welke omschrijving bij het plaatje paste. Eén van de beschrijvingen was correct en de foute omschrijvingen waren samen met experts verzonnen. Een fout antwoord moet natuurlijk wel ergens op slaan, want als die overduidelijk fout zijn kan iedereen het juiste antwoord gokken. Dan meet je niet wat je wilt meten: kennis over quantum.’
Is het een golf? Of een deeltje?
Deze meme is gebruikt in het onderzoek. Wat zegt deze afbeelding over de golf-deeltje-dualiteit van quantumdeeltjes?*
▢ Hoe kun je kleine deeltjes zo sterk en gericht mogelijk schieten
▢ Je kan nooit precies de plek en snelheid van een deeltje weten
▢ Dat het meten van een deeltje zijn gedrag kan veranderen
▢ Dat hard nadenken over kleine deeltjes een andere uitkomst geeft
▢ Geen idee
*Juiste antwoord onderaan het artikel
’Mensen voelen zich niet verbonden met de ontwikkelingen in quantum’
‘We hopen dat deze enquête een eerste stap is in de ontwikkeling van een gevalideerde vragenlijst die andere onderzoekers ook gaan gebruiken’, zegt Willems. Voor dit onderzoek is de conclusie in elk geval duidelijk: ‘De deelnemers hebben allemaal wel van quantum gehoord en vinden het ook belangrijk’, aldus Cramer. ‘Ze zouden er meer over willen weten, maar voelen zich zelf niet echt verbonden met de ontwikkelingen.’
Cramer verwacht dat quantumtechnologieën een grote impact op onze samenleving kunnen gaan hebben. ‘Op de lange termijn hopen we daarom dat ons onderzoek helpt om beter aan te sluiten op de wensen en verwachtingen van de samenleving. Dat iedereen meegenomen wordt in die ontwikkeling. Bij artificiële intelligentie zag je ook dat het een ver-van-mijn-bedshow was voor veel mensen, terwijl het nu opeens overal om ons heen is. Bij quantum hebben we de kans om mensen er beter op voor te bereiden.’
*Het juiste antwoord was: ‘Dat het meten van een deeltje zijn gedrag kan veranderen.’
Lees de wetenschappelijke publicatie.