Voeding en vasten voor ons brein: waarom ‘keto’ veelbelovend is
Autisme, Alzheimer en bipolaire stoornis: is de ontwikkeling van deze psychische aandoeningen te beïnvloeden door het ketogeen dieet? Volgens neurowetenschapper Eline Dekeyster duidt steeds meer onderzoek erop van wel. ‘Voor wie het werkt, kan het levensveranderend zijn.’
De ruim zevenhonderd mensen die live en online op de lezing over voeding en het brein van Eline Dekeyster zijn afgekomen, verraden hoe populair het onderwerp is. Niet zo gek, vindt de neuropsycholoog. ‘Veel mensen worstelen met mentale gezondheidsproblemen en steeds meer onderzoek laat zien dat voeding hier een grote rol in speelt,’ vertelt ze. Dekeyster is hoofdonderzoeker van het Lifestyle Brain Interaction-lab, waar ze onder anderen bestudeert hoe voeding de ontwikkeling van Alzheimer en autisme beïnvloedt. Kunnen leefstijl en voeding dit soort mentale gezondheidsproblemen helpen voorkomen? Daar kan ze kort over zijn: ‘Ja, dat denk ik wel.'
Kracht van ketonen
Dekeyster en haar collega’s bestuderen de effecten van ketogene interventies op de mentale gezondheid, waarvoor ze ook een crowdfunding zijn gestart. ‘Een ketogene interventie,’ legt ze uit, ‘is een manier om het lichaam in een staat van ketose te brengen, dat gebeurt als je een bepaalde hoeveelheid ketonen in je bloed hebt. Ketonen zijn een brandstof voor je lichaam, maar kunnen ook de expressie van ons DNA reguleren, wat betekent dat ze invloed hebben op hoe onze genen tot uiting komen. Ook hebben ze een ontstekingsremmend effect en beschermen ze onze hersencellen.'
In ketose-stand
Hoe bereiken we zo’n staat van ketose, met al zijn potentieel positieve effecten? ‘Daar zijn drie manieren voor,’ legt Dekeyster uit. ‘Allereerst kun je vasten; als je niet eet maakt je lichaam eerst je glycogeenvoorraad op, de energie uit koolhydraten. Daarna schakelt je lichaam over op vetverbranding, waarbij vet wordt vrijgemaakt in het weefsel en door je lever wordt omgezet in ketonen. Daarnaast kun je supplementen nemen; ketonen in vloeistof- of poedervorm. Tot slot kun je een ketogeen dieet volgen; dit is een voedingspatroon met weinig koolhydraten en veel vetrijke producten.’
Brood, granen, aardappels
Wie er niet bewust voor kiest, zal zijn lichaam niet snel in een staat van ketose brengen. ‘In tegenstelling tot in de tijd van jagers en verzamelaars, zitten we tegenwoordig nooit meer langere perioden zonder eten. Sterker nog: voedsel is overal beschikbaar, veel mensen eten de hele dag door.’ Daarbij bestaat het doorsnee Westerse dieet uit veel brood, granen, aardappels en rijst, terwijl juist een koolhydraat-arm dieet het lichaam laat overschakelen op vetbranding en daarmee in een staat van ketose brengt.
Is keto veilig voor iedereen?
Hoewel Dekeyster positief is over de effecten van ketogene interventies bij verschillende stoornissen, benadrukt ze dat het dieet niet voor iedereen een goed idee is. ‘Keto kan gevaarlijk zijn. Bij ongecontroleerde diabetes of overmatig alcoholgebruik kun je te veel ketonen in je bloed krijgen, waardoor je bloed zuur wordt en zuurstof niet goed in je bloed getransporteerd kan worden. Ook bij bepaalde stofwisselingsziekten, nierziekten, hartritmestoornissen en in combinatie met bepaalde medicatie is keto niet aan te raden. Ga bij interesse dus altijd het gesprek aan met je arts.’
Hippocrates
Hoewel kookboeken over het ‘ketodieet’ niet aan te slepen zijn en het onderzoek ernaar in de lift zit, zijn keto-interventies niets nieuw. ‘Hippocrates suggereerde vijfhonderd jaar voor Christus al dat vasten een effectieve therapie was bij verschillende soorten aandoeningen,’ vertelt Dekeyster. ‘Ook was het ketogeen dieet sinds 1921 de standaardbehandeling voor mensen met epilepsie: bij de helft van hen halveerde het aantal aanvallen. Tien procent van de mensen genas zelfs volledig.’
Symptoombestrijding
Zelf ontdekt ze steeds meer aanwijzingen dat ketogene interventies effectief kunnen zijn bij het voorkomen van autisme. ‘Mensen met autisme hebben vaak ook last van angststoornissen en depressie; nu richt behandeling zich vaak op het bestrijden van die symptomen. Ik wilde kijken naar de onderliggende mechanismen van autisme en die proberen aan te pakken.’
Ketonen werken bij autisme
Een manier is door in te spelen op de genetische variaties die in verband worden gebracht met autisme. ‘In onderzoek hebben we muizen gekweekt met dezelfde genetische markers als mensen met autisme. Die muizen gingen herhaald gedrag vertonen, vertoonden verstoord gedrag in de omgang met andere muizen of hadden meer angst: veelvoorkomende symptomen van autisme. We gaven de muizen toen ketogene brokjes, want ketonen kunnen bepaalde DNA activeren of juist deactiveren. De symptomen bij de muizen werden minder.’ Studies met mensen laten ook veelbelovende resultaten zien. ‘Maar dat zijn nu nog wel kleine studies, van maximaal 45 mensen,’ benadrukt Dekeyster.
Hoopvol
Daarnaast laten verschillende studies zien dat ketogene interventies mogelijk ook effectief zijn in het voorkomen van Alzheimer en het verminderen van symptomen van een bipolaire stoornis. Met haar Lifestyle Brain Interaction-onderzoeksgroep wil ze dan ook verder uitdiepen hoe ketogene interventies werken bij verschillende mentale aandoeningen, om die interventies uiteindelijk veilig te implementeren in de reguliere gezondheidszorg. ‘Keto werd bij sommige mensen wel, bij sommigen niet. Maar voor wie het wel werkt, kan het levensveranderend zijn. En zeker als er geen andere behandelingen mogelijk zijn, stemt dat hoopvol.’
Keto verder ontdekken?
- Wil je meer lezen over het onderzoek van Dekeyster en haar team? Bezoek de website van de onderzoekgroep Lifestyle Brain Interaction.
- Voor wie nieuwsgierig is naar de effecten van keto, raadt Dekeyster aan je in te lezen op de website van Ketogeen Instituut Nederland.
- Op de website ‘Je Leefstijl als Medicijn’ vind je informatie, advies en ervaringsverhalen over het ketogeen dieet.
Fotografie: Monique Shaw