Academische vrijheid, protesten en een veilige campus: waar staan we en hoe gaan we verder?
De Universiteit Leiden heeft een bewogen periode achter de rug. Er waren verschillende protesten binnen en buiten onze gebouwen die tot reacties hebben opgeroepen, studenten en medewerkers hebben zich ook onveilig gevoeld. Met dit bericht willen we terugblikken en vooruitkijken. Wat is er gebeurd en hoe willen we nu verder?
Het conflict tussen Israël-Gaza en het leed van de mensen die hierdoor zo hard worden getroffen, raakt ook ons diep. Het zijn roerige tijden.
Als universiteit hebben wij gezamenlijk de verantwoordelijkheid om het gesprek respectvol met elkaar te blijven voeren en open te blijven staan voor andere perspectieven. De afgelopen periode hebben we veel gesprekken gevoerd met betrokkenen in onze gemeenschap onder meer over met wie we samenwerken en waarom.
We realiseren ons dat we nog geen universitaire werkwijze hebben voor het toetsen van onze samenwerkingsverbanden op ethische aspecten zoals mensenrechtenschendingen en oorlogsmisdrijven. Deze werkwijze gaan we nu ontwikkelen. Hiertoe stellen we een tijdelijke commissie in. Hierover lees je hieronder meer.
Academische vrijheid
Academische vrijheid is cruciaal voor onze universiteit en we koesteren ons motto Praesidium Libertatis. Die academische vrijheid is een groot goed en leidt tot betere wetenschappelijke resultaten en betrekkingen wereldwijd. Maar wat betekent deze kernwaarde in het huidige tijdsgewricht van onrust? Samenwerkingen liggen vanwege protesten onder vuur. Er zijn grenzen aan academische vrijheid die samenhangen met onze normen en waarden. Vanzelfsprekend willen we niet bijdragen aan bijvoorbeeld mensenrechtenschendingen of oorlogsmisdrijven. Hoe dit precies zit en waar de grenzen aan die vrijheid zijn, willen we nader uitzoeken samen met onze academische gemeenschap en medezeggenschap. Juist om de vrijheid te beschermen en ad hoc besluiten te voorkomen. We zullen dit doen via het instellen van een tijdelijke commissie.
Tijdelijke commissie
Deze nog op te richten tijdelijke Commissie toetsing ethische aspecten in samenwerkingen zal een werkwijze voor toetsing voorstellen. De universiteit werkt al aan de oprichting van een brede commissie die nieuwe samenwerkingsverbanden en projecten, ook die met de fossiele industrie, kan evalueren. De totstandkoming van deze permanente commissie zal enige tijd in beslag nemen. Het CvB heeft daarom op 14 mei een voorgenomen besluit genomen ethische toetsing van onze internationale samenwerkingsverbanden versneld mogelijk te maken, met bijzondere aandacht voor conflictgebieden. Vanwege de dreigende protestacties heeft het college van bestuur besloten de berichtgeving over dit beleid eerder naar buiten te brengen.
Banden met Israëlische universiteiten
Bij sommigen bestaat de indruk dat wij onze banden met Israëlische universiteiten sowieso gaan verbreken of dit zelfs al gedaan hebben. Dit beeld is onjuist. Wel vragen we de nieuwe, tijdelijke commissie om lopende samenwerkingen met organisaties in conflictgebieden onder de loep te nemen, waaronder in elk geval Israël-Gaza.
Verder hebben we in ons bericht van 17 mei gemeld dat er institutionele uitwisselingsprogramma’s met twee Israëlische universiteiten zijn waarvan de toelating wordt stopgezet tot na een ethische evaluatie. We willen hier meer precies in zijn. Voor komend semester kunnen de al aangemelde studenten gewoon starten. Er zullen binnen deze institutionele programma’s echter geen nieuwe aanmeldingen in behandeling worden genomen totdat evaluatie heeft plaatsgevonden.
We realiseren ons dat de volgende stappen die wij willen zetten niet makkelijk zijn en ook weer op weerstand kunnen stuiten, maar we vertrouwen als lerende organisatie op de denkkracht van onze medewerkers en studenten.
Terugblik op protesten
De afgelopen week had de Universiteit Leiden te maken met enkele protesten die voortvloeiden uit de voortwoedende Gazaoorlog: op maandag 13 mei ging het om een zogenoemde walk-out, op donderdag 16 mei en 17 mei om grootschaliger protestacties op de campus.
De walk-out begon rond 11.00 uur op twee locaties: bij het Lipsiusgebouw in Leiden en het Wijnhavengebouw op de Campus Den Haag. Enkele honderden mensen deden hieraan mee. De walk-out in Leiden werd na ruim een half uur beëindigd, die in Den Haag duurde iets langer. Op beide plekken had het protest een vreedzaam karakter, hoewel sommige leuzen en teksten door studenten en medewerkers als kwetsend zijn ervaren.
Op donderdag 16 mei trok rond 13.30 uur een groep mensen het gebouw aan de Wijnhaven van Campus Den Haag binnen, waar zij leuzen scandeerden en de nooduitgangen afsloten. Omdat de veiligheid van alle aanwezigen hierdoor in het geding kwam, besloot de Universiteit Leiden het pand te sluiten. Een aanzienlijke groep weigerde hieraan gehoor te geven. Buiten de campus had zich inmiddels een tweede groep protestvoerders verzameld.
De hele middag is er regelmatig contact geweest tussen medewerkers van de universiteit en vertegenwoordigers van de groep. Tegelijkertijd stond de universiteit in nauw contact met de driehoek (burgemeester, openbaar ministerie en politie). De Raad van Toezicht en de Universiteitsraad zijn ook regelmatig geïnformeerd. Aan het begin van de avond hadden de meeste mensen de Wijnhaven uit eigen beweging verlaten. De universiteit had aangekondigd dat het gebouw om 19.30 uur leeg moest zijn.
Een dag later, op vrijdag 17 mei, kwamen rond 8.30 uur ongeveer 20 mensen aan bij het Academiegebouw in Leiden. Daar sloten zij de poort aan de voorzijde, hingen spandoeken en vlaggen op en zetten enkele tentjes neer in de Hortus botanicus. In de loop van de ochtend sloten nog enkele groepen protestvoerders zich aan, aan het begin van de middag bevonden zich rond de 100 mensen op het terrein.
Het Academiegebouw, de Hortus en het naastgelegen P.J. Vethgebouw werden als gevolg van de protestactie gesloten. Enkele evenementen in het Academiegebouwen in de Hortus, werden naar een andere locatie verplaatst.
De universiteit heeft vrijdag meermalen met vertegenwoordigers van de protestvoerders contact gehad om hen te wijzen op de huisregels en op publicatie van het beleid voor samenwerkingsverbanden. Omdat de protestvoerders zich niet aan de huisregels hielden, en vanwege zorgen over de historische waarde en kwetsbaarheid van de locatie van het protest, besloot de universiteit halverwege de middag dat het protest beëindigd moest worden. Nadat de universiteit hen een ultimatum gaf, besloten de protestvoerders het terrein vrijwillig te verlaten aan het einde van de middag.