Oproep universiteiten en financiers: maak informatie over onderzoek openbaar
Cruciale informatie over onderzoek, financiering of de totstandkoming van universitaire ranglijsten is vaak niet vrij toegankelijk. De Barcelona Declaration on Open Research Information roept op dit soort informatie openbaar te maken. Hoogleraar Ludo Waltman is een van de initiatiefnemers. Wat moet er veranderen?
Meer dan veertig instellingen in Europa en daarbuiten hebben bij de lancering op 16 april de Barcelona Declaration ondertekend en dat is nog maar het begin, aldus Waltman. In Nederland doen naast de Universiteit Leiden ook de Universiteit Groningen, de Vrije Universiteit en onderzoeksfinanciers NWO en ZonMw mee.
'Het is essentieel dat de data achter beslissingen over onderzoek en onderzoekers volledig open en transparant zijn'
Waltman is directeur van het Centrum voor Wetenschaps- en Technologiestudies (CWTS). In Leiden strijdt hij al langer voor open science in het programma Academia in Motion. Wat is de toegevoegde waarde van de Barcelona Declaration? ‘Hiermee zorgen organisaties voor een stevig commitment dat ook alle metadata omtrent onderzoek vrij toegankelijk wordt, zoals wie de partners en financiers zijn en hoe het onderzoek is gepubliceerd.’
Hef strenge beperkingen op
Onderzoeksinformatie zit, aldus de Barcelona Declaration (zie onderstaand kader), te vaak opgesloten in infrastructuren die worden beheerd door commerciële leveranciers die eigenaar zijn van de informatie. Deze partijen leggen strenge beperkingen op in het gebruik ervan. Hierdoor zijn fouten en andere problemen met de data lastig te traceren. Waltman: ‘Bestuurders en beleidsmakers van universiteiten en onderzoekfinanciers nemen belangrijke beslissingen op basis van dit soort data. Ze wijzen bijvoorbeeld onderzoeksgeld toe aan vakgebieden en nemen beslissingen die bepalend zijn voor de carrières van onderzoekers. Omdat er zoveel op het spel staat zeggen wij: het is essentieel dat de data achter deze beslissingen volledig open en transparant zijn. Voor ons in Leiden betekent dit bijvoorbeeld dat we wetenschappelijk uitgevers gaan vragen mee te werken aan volledige openheid van dit soort data.’
Hoofdpunten Barcelona Declaration
De ondertekenaars doen de volgende toezeggingen:
- We gaan openheid de standaard maken voor onderzoeksinformatie die we gebruiken en produceren.
- We gaan werken met diensten en systemen die open onderzoeksinfomatie ondersteunen en mogelijk maken.
- We gaan duurzame infrastructuren voor open onderzoekinformatie ondersteunen.
- We gaan collectieve actie ondersteunen om de overgang naar openheid van onderzoeksinformatie te versnellen.
Download de Barcelona Declaration
Universitaire ranglijsten
Ook bij universitaire ranglijsten zoals die van Times Higher Education en QS World University Rankings is veel meer transparantie nodig, stelt Waltman. ‘Deze ranglijsten hebben veel invloed, maar zijn meestal niet te reproduceren aangezien de achterliggende informatie gesloten is.’ De Barcelona Declaration roept op ook dit soort data te ontsluiten. ‘We vragen alle organisaties die onderzoek uitvoeren, financieren en evalueren om de overgang naar open onderzoeksinformatie te ondersteunen en de verklaring te ondertekenen.’
'Ranglijsten hebben veel invloed, maar zijn meestal niet te reproduceren aangezien de achterliggende informatie gesloten is’
Leiden Ranking
Het instituut van Waltman, het CWTS, dat het wetenschapssysteem onderzoekt, brengt al ruim vijftien jaar de Leiden Ranking uit. De Leiden Ranking geeft geen totaaloordeel over de prestaties van universiteiten, maar richt zich op de wetenschappelijke artikelen die universiteiten publiceren en kijkt onder andere naar de mate van open access en de citatie-impact. Waltman: ‘Sinds dit jaar baseren we de Leiden Ranking op openbare data en algoritmen, zodat iedereen precies kan zien hoe de ranking tot stand is gekomen. We hebben zelf de eerste stap gezet en vragen anderen dit ook te doen. Bovendien geldt dit niet alleen voor ranglijsten, maar ook voor allerlei andere scientometrische statistieken die laten zien wat er in het wetenschapssysteem gebeurt. Binnen enkele jaren zullen al dit soort statistieken die we bij het CWTS produceren volledig transparant zijn.’
Veranderingen in wetenschapssysteem
Het veranderen van het systeem is een uitdaging, maar dankzij de transitie richting open wetenschap is er al veel in gang gezet. ‘Er zijn nu steeds meer databronnen en infrastructuren die onderzoeksinformatie open beschikbaar maken. Ze kunnen inmiddels bijna hetzelfde als de gesloten varianten.’ Voor de commerciële aanbieders van databases is het wel spannend, erkent Waltman, omdat hun traditionele verdienmodel steeds moeilijker houdbaar is. ‘Maar de verandering biedt ook kansen in nieuwe vormen van dienstverlening. Bedrijven zullen zich herpositioneren en opnieuw nadenken wat ze de academische gemeenschap te bieden hebben.’
Reactie rector Hester Bijl
Rector Hester Bijl is een groot voorstander van open onderzoeksinformatie en ondertekende daarom de Barcelona Declaration namens de Universiteit Leiden. In een reactie stelt zij: 'Deze verklaring is een belangrijke stap om metadata over onderzoek veel beter te ontsluiten en zal helpen om het onderzoeksecosysteem diverser, inclusiever en transparanter te maken. Ik ben trots dat Leiden voorop loopt in deze beweging.'
Tekst: Linda van Putten