Op zoek naar de archeologische sporen van 3 oktober: ‘We zien kaalslag en verwoesting’
Op 3 oktober 2024 is het 450 jaar geleden dat Leiden bevrijd werd van de Spanjaarden. Vanwege dit bijzondere jubileum is er in de aanloop naar de jaarlijkse 3-Octoberfeesten veel aandacht voor het beleg en ontzet van Leiden. Lisoula is één van de archeologiestudenten die meezoekt naar de sporen van 3 oktober.
Compleet overzicht
Het project Sporen van Drie Oktober gaat op zoek naar bekende en vooral nieuwe materiële, historische en visuele sporen van het beleg en ontzet. Voor masterstudent en stagiair bij Leiden Kennisstad Lisoula betekent dit een zoektocht naar archeologische resten en mogelijke materiële neerslag. En dat bleek lastiger dan gedacht.
'Het idee is dat we iedere maand de gebeurtenissen van die maand 450 jaar geleden verder inkleuren aan de hand van locaties voor een maandelijkse kroniek in het Leids Dagblad, die al sinds oktober vorig jaar verschijnt van de hand van Ruurd Kok.' legt Lisoula uit. 'Maar niet van alle locaties zijn archeologische gegevens bekend of vinden we sporen of voorwerpen die iets interessants toevoegen voor in de krant.'
Vanwege de gefragmenteerde archeologische kennis besloot Lisoula het over een andere boeg te gooien. ‘Ik maak nu een zo compleet mogelijk overzicht van hoe de archeologie van 3 Oktober in elkaar zit. Hiervoor gebruik ik een grote hoeveelheid bronnen: van archeologische rapporten tot ruwe archeologische data. Uiteindelijk presenteren we dit aan de Leidenaren via een interactieve kaart.’
Verwoesting lokaal erfgoed
Maar wat is er dan precies terug te zien van het beleg en ontzet? ‘We zien kaalslag en verwoesting: kloosters, molens, kalkovens, landhuizen, alle gebouwen buiten de muren van Leiden zijn tegen de vlakte gegaan.’ En niet door de Spanjaarden… ‘Deze verwoesting van het eigen lokale erfgoed werd uitgevoerd door de Leidenaren zelf. Om de Spanjaarden geen plekken te geven om te schuilen, maar ook voor bouwmateriaal om de stadsmuur te verstevigen. Deze kaalslag had weer gevolgen voor het landgebruik ná het ontzet, wanneer er een grote stadsuitbreiding plaatsvindt.’
Schansen
We weten dat de Spanjaarden overal rond de stad schansen opwierpen. ‘Toch weten we van veel schansen de exacte locatie nog niet. Dit jeukt echt bij archeologen. En ook sommige van de landhuizen en kastelen die zijn gesloopt zijn nog niet archeologisch onderzocht. Het doel is om in samenspraak met Erfgoed Leiden en Omstreken een onderzoeksagenda op te stellen.'
Identiteit
Het ontzet van Leiden speelt nog een dagelijkse rol in de identiteit van de Leidenaren. ‘Het project kan dan ook op veel media-aandacht rekenen. We mogen nu ook aanschuiven bij de Leidse Erfgoedtafel op 4 april. Heel mooi om hier deel vanuit te mogen maken.’
Tentoonstelling
Het project Sporen van 3 Oktober is ook opgenomen in de reizende tentoonstelling van Leren/Presenteren met de Stad. Van 30 april tot en met 14 mei is deze te zien in het Van Steenisgebouw.