Vrouwen met hartproblemen moeten sneller de juiste diagnose krijgen
Bij vrouwen met hartklachten duurt het vaak langer voordat de juiste diagnose wordt gesteld. In haar Annie Romein-Verschoorlezing vertelt hoogleraar Hester den Ruijter over de invloed van hormonen op het hart en het belang van medisch onderzoek dat zich specifiek richt op de vrouw.
Annie Romein-Verschoorlezing: Hartenvrouw
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website ofHet vrouwenhart staat centraal in jouw Annie Romein-Verschoorlezing, wat kunnen bezoekers van de lezing verwachten?
‘Ik ga het hebben over de man-vrouwverschillen bij hart- en vaatziekten, want die zijn er en vooral over het ziektebeeld van vrouwen weten we nog te weinig. Historisch gezien heeft medisch onderzoek naar het hart zich vooral gericht op mannen, terwijl vrouwen vaker een ander soort hartproblemen ontwikkelt. Mannen hebben vaker last van slagaderverkalking en dat uit zich in hele acute en zichtbare symptomen, zoals een hartinfarct. Bij veel vrouwen met hartklachten werken de kleine vaten rond het hart niet goed. Hun gezondheidsklachten zijn vaak vager, zoals vermoeidheid of een strakker zittende bh, niet meteen alarmbellen voor hartproblemen. Ze krijgen daarom pas later de juiste diagnose.’
Jouw onderzoek richt zich specifiek op vrouwen. Hoe kan het dat zij een ander soort hartproblemen krijgen dan mannen?
‘Het vrouwenhart verschilt niet zoveel van het mannenhart, het is wel ietsje kleiner. Waar vrouwen en mannen wel verschillen is in biologische processen die aangestuurd worden door geslachtschromosomen en de hormoonhuishouding. Hormonen blijken een belangrijke rol te spelen bij de ontwikkeling van hartproblemen. Het hormoon oestrogeen bijvoorbeeld beschermt vrouwen tegen het ontwikkelen van slagaderverkalking, maar de productie daarvan valt grotendeels weg na de menopauze. Na die menopauze lopen vrouwen daardoor meer risico op het krijgen van hartproblemen. Tegelijk zien we dat als de oestrogeenproductie wegvalt het vrouwenlichaam ‘onthoudt’ dat het die hormonen gehad heeft. Het is dus ook niet zo dat de bescherming tegen hart- en vaatziekten in één keer wegvalt. Het is allemaal veel complexer.
We weten al decennialang dat de hormoonhuishouding van vrouwen en mannen verschilt. Hoe kan het dat er nu pas naar het vrouwenhart gekeken wordt?
‘Dat is inderdaad gek. De specifieke gezondheidproblemen van vrouwen zijn historisch gezien platgeslagen in reproductieve stoornissen: kan een vrouw zwanger worden of niet? Ik begin mijn lezing met een advertentie van de Nederlandse Hartstichting uit de jaren ’70. Die advertentie heet De vrouw en haar hart en de tekst begint zo: “In de bestrijding van hart- en vaatziekten is vrouwen altijd een belangrijke taak toebedacht. Zij zijn het, die de man opvangen als hij uit het ziekenhuis thuiskomt na een hartaanval”. Vrouwen waren vroeger veel beter beschermd tegen hart- en vaatziekten, omdat ze heel fysiek werk deden in het huishouden en dus minder stil zaten, minder rookten en alcohol gebruikten. Nu hebben vrouwen een carrière en zitten ze ook hele dagen achter een computer. Ze hebben een leefstijl die meer vergelijkbaar is met die van mannen en dat zie je terug in de cijfers.’
'Acute hartproblemen komen meer voor bij mannen en daarom zijn zij oververtegenwoordigd in de onderzoekscijfers'
Onderzoek is jarenlang gericht geweest op acute hart- en vaatziekten, omdat dat direct levensbedreigend is. Die acute problemen komen meer voor bij mannen en daarom zijn zij oververtegenwoordigd in de onderzoekscijfers. De data van vrouwelijke patiënten werden in die onderzoeken vaak overschaduwd door lage aantallen en daardoor vielen hun cijfers weg. Door ons onderzoek honderd procent op vrouwen te richten weten we meer over de onderliggende oorzaken en waarom vrouwen andere uitingen hebben van hart- en vaatziekten.
Wat hoop je dat jouw onderzoek naar vrouwen met hartproblemen gaat brengen?
‘Een hele spannende ontwikkeling is dat we ontdekt hebben dat in de vaatwandcellen van vrouwen met hart- en vaatziekten DNA op een speciale manier afgelezen wordt. Aan dat DNA zitten specifieke stofjes vast, genaamd methylgroepen. Doordat die methylgroepen in het bloed zijn op te sporen, kunnen we vaststellen hoe gevaarlijk de slagaderverkalking bij de patiënt is. Mogelijk kunnen we op die manier in de toekomst veel sneller een diagnose stellen.
En met die diagnose begint het, daar is voor vrouwen met hartproblemen de grootste winst te behalen. Daarna moet er een goed behandelplan komen en dat kan weer als we beter begrijpen hoe het hart ziek is geworden. Ik hoop dat we die betere diagnose en een gepast behandelplan binnen afzienbare tijd voor elkaar krijgen.’
Wat wil je dat de bezoekers van jouw Annie Romein-Verschoorlezing meenemen?
‘Bewustwording: de gedachte dat je misschien eens met je vriendin, vrouw, moeder of oma moet praten over hoe het zit met hart- en vaatziekten bij vrouwen. En dat de symptomen bij vrouwen anders kunnen zijn dan die bij mannen.
'Er liggen nog een heleboel open vragen rond vrouwen met hart- en vaatziektes en die moeten snel beantwoord worden'
Natuurlijk hoop ik ook dat bezoekers iets leren, bijvoorbeeld over de rol van hormonen en hoe gek het is dat we dit onderzoek nu pas doen. Er liggen nog een heleboel open vragen rond vrouwen met hart- en vaatziektes en die moeten snel beantwoord worden, daar hoop ik mensen van te doordringen.’
Hester den Ruijter is hoogleraar Hart- en vaatziekten bij vrouwen aan de Universiteit Utrecht. Ze studeerde in Wageningen en promoveerde in het AMC op het gebied van hartritmestoornissen en ion-kanalen in hartspiercellen. In het UMC Utrecht deed ze een opleiding tot klinisch epidemioloog. Haar onderzoekslijn naar de verschillen in hart- en vaatziekten bij vrouwen en mannen begon ze bij het Laboratorium voor Experimentele Cardiologie, ook in het UMC Utrecht.
Tekst: Tim Senden