‘Ook Nederland moet rekening houden met een directe confrontatie met Rusland’
De kans op oorlog dichterbij huis is reëel, waarschuwen politieke en militaire leiders in Europa. Ook in Nederland pleitten sommigen al voor een oorlogseconomie en dienstplicht. Hoe denkt Frans Osinga, hoogleraar War Studies, over de dreiging en wat ons te doen staat?
Hoe groot is de militaire dreiging voor Nederland?
‘Die wordt groter. De Nederlandse en Europese veiligheid zijn met elkaar verweven. De raketten die Oekraïne treffen hebben ook een bereik om Nederland aan te vallen. Rusland heeft nu een oorlogseconomie en kan de eigen krijgsmacht binnen drie tot acht jaar volledig herstellen tot het oude niveau. Dat betekent een directe dreiging voor de Baltische staten en andere Oost-Europese landen want die willen ze terug onder Russische vleugels. Bij een aanval op een NAVO-land geldt artikel 5 en kan het opeens gebeuren dat Amerikaanse eenheden in Rotterdam landen en naar de oostgrens getransporteerd moeten worden. De Nederlandse havens en vliegvelden zijn dan een logisch doelwit van Russische raketten. Die kunnen binnen een paar minuten hier zijn. De dreiging is dus niet ver weg.’
'Als hier Amerikaanse eenheden landen zijn de Nederlandse havens en vliegvelden een logisch doelwit van Russische raketten'
In de samenleving verslapte de aandacht voor Oekraïne, mede door de oorlog in Gaza. Wat is de strekking van uw symposium War in Europe?
‘Dit is de grootste oorlog op Europees grondgebied sinds de Tweede Wereldoorlog. Het is een genocidale oorlog waar Rusland de identiteit, cultuur en soevereiniteit van de Oekraïense bevolking wil uitwissen. Het is ook een oorlog die gaat over de toekomst van Europa en die een directe bedreiging vormt voor onze manier van leven. In de ogen van Rusland is het een beschavingsoorlog met het Westen en op de achtergrond kijkt China mee. Het is dus hoognodig dat we terugkijken op de afgelopen twee jaar en wat de impact is voor Oekraïne en de Europese veiligheid. In Nederland waren de verkiezingen en nu de formatiegesprekken vrijwel volledig nationaal georiënteerd, dat vind ik kwalijk.’
Symposium War in Europe 23 februari in Den Haag
Diverse experts, onder wie de Commandant der Strijdkrachten, wetenschapppers en de Oekraïense ambassadeur analyseren de impact van de oorlog. Er zijn geen fyieke plaatsen meer beschikbaar. Wel kunnen belangstellenden na aanmelding het symposium via een livestream volgen op de Spaanse trappen in gebouw Wijnhaven.
Wat moeten we volgens u als eerste aanpakken?
‘We moeten in Europa snel meer militair materieel produceren en beter samenwerken om de capaciteit te vergroten. Duitsland gaat bijvoorbeeld duizend patriotraketten produceren en Nederland doet daaraan mee. Ook hier moeten we misschien overgaan op productiefaciliteiten voor bijvoorbeeld drones, artilleriegranaten, you name it. We moeten dus meer investeren in defensie. De NAVO-norm van 2 procent van het bbp is waarschijnlijk al niet meer genoeg. Onze afschrikkingsstrategie is alleen geloofwaardig als er veel meer modern materieel aan de oostgrens staat. Dan is er waarschijnlijk 3 tot 4 procent nodig om te investeren in bijvoorbeeld vliegtuigen, artillerie, afstandsraketten, storingsapparatuur en meer personeel.’
‘Een ander probleem is dat de betrouwbaarheid van Amerika als NAVO-partner twijfelachtig wordt, zeker als Trump president wordt. Militaire leveringen zijn dan niet meer zeker. Europa moet dus op de korte termijn z’n eigen strategische broek omhooghouden. Ook onder Biden is dat belangrijk want er zijn meer conflicthaarden in de wereld zoals rond Taiwan waar Amerika mogelijk militaire middelen voor wil gebruiken.’
Pleit u ook voor de herinvoering van de dienstplicht?
‘Nee, niet per se. De dienstplicht heeft als voordeel dat het de band versterkt tussen de maatschappij en de krijgsmacht. Maar dienstplicht is ook een grote investering die heel veel vraagt van de samenleving. Vooralsnog zou het dienjaar (waarbij jongeren en zij-instromers zelf kiezen om een jaar betaald te dienen, red.) en meer reservisten genoeg kunnen zijn. In de hele krijgsmacht is rond 15% van het gewenste personeelsbestand niet gevuld en dat zijn dus vacatures. Maar met dienstplicht vul je dat probleem niet per se op. Want een dienstplichtige laat je niet sleutelen aan een F-35-radarsysteem.’
'Een dienstplichtige laat je niet sleutelen aan een F-35-radarsysteem’
Sommige politici zoals CDA-Kamerlid Derk Boswijk vinden dat we over moeten gaan op een oorlogseconomie. Goed idee?
‘Dat gaat wel heel ver, maar als het gaat om prioriteiten stellen ten aanzien van materialen en grondstoffen moeten we misschien wel andere keuzes gaan maken. Moeten lithiumbatterijen naar fietsen en Tesla’s of naar een fabriek die drones produceert voor de krijgsmacht? Misschien dat we daar een sturende hand gaan zien van de overheid, maar zover is het nog niet.’
Schuilt er niet een gevaar in het gebruik van veel oorlogsretoriek? De spanningen lopen verder op en meer wapengekletter kan de kans op confrontaties vergroten.
‘Dat vind ik complete flauwekul. Rusland is Oekraïne binnengevallen omdat ze de indruk had dat Europa verdeeld was en niet te hulp zou schieten. Zwakte lokt bij autoritaire regimes juist agressie uit. Een oud gezegde is: als je vrede wilt, bereid je dan voor op oorlog, want dan halen politieke tegenstanders het niet in hun hoofd om een oorlog te beginnen. De afgelopen maanden waarschuwden politieke en militaire leiders voor een verhoogd risico op een directe confrontatie met Rusland. Het soort dreiging en confrontatie kan per land verschillen. Het gaat erom dat de samenleving weerbaarder wordt. In 2018 stuurde Zweden pamfletten naar miljoenen huishoudens met de waarschuwing dat door een oorlog of grote crisis opeens voorzieningen als elektriciteit en water konden uitvallen. En dat burgers zich daarop moeten voorbereiden door noodpakketten aan te leggen (met onder andere waterflessen, niet-bederfelijke levensmiddelen e.d., red.).'
Zou de Nederlandse overheid dat ook moeten doen?
‘Ook hier probeert de regering al langer via de ministeries en lokale overheden tussen de oren te krijgen dat we onze infrastructuur en democratische processen beter moeten beschermen tegen cyberaanvallen en beïnvloedingstactieken van Rusland en China. Zo’n directe campagne als in Zweden zou wellicht ook hier goed zijn om burgers te waarschuwen dat veiligheid niet vanzelfsprekend is en dat geldt ook voor voorzieningen als stroom of water. Daarom is het altijd goed om thuis noodpakketten te hebben.’
Tekst: Linda van Putten
Foto: Beeld van een F-35: Jonny Gios/Unsplash