Nieuwe eiwitremmers tegen kanker? Unilever Research Prize voor Aukje Beers
Aukje Beers combineerde theorie en praktijk, maar ook chemie, biologie en computermodellen. Op die manier ontdekte ze tijdens haar masterproject twee eiwitremmers die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van een nieuw kankermedicijn. Voor haar onderzoek ontving Beers op donderdag 23 november de Unilever Research Prize.
Tijdens haar masterstage voor de opleiding Chemistry werkte Beers aan het verbeteren van een nieuwe stof die de werking van een bepaald soort enzym remt, een zogenaamd kinase. Deze enzymen zijn een belangrijk doelwit in kankeronderzoek (zie kader). ‘Hiervoor heb ik eerst onderzoek gedaan met computermodellen, om nieuwe stoffen te bedenken’, vertelt Beers. ‘Daarna heb ik deze stoffen in het scheikundelab gemaakt, en verolgens getest met biologische experimenten.’
Kinases en hun rol bij kanker
Kinases zijn eiwitten die helpen bij het overbrengen van signalen binnenin de cel: een soort boodschappers die informatie doorgeven aan verschillende delen van onze cellen. Zo spelen ze een belangrijke rol bij het regelen van verschillende processen in het lichaam. Ook bij het groeien en delen van onze cellen.
In onderzoek naar kanker zijn kinases belangrijke doelwitten, omdat problemen in hun werking kunnen leiden tot abnormale celgroei en het ontstaan van tumoren. Onderzoekers ontwikkelen kinase-remmers om specifieke kinases te kunnen remmen en zo de kankercellen te beheersen.
Twee interessante remmers
Beers’ harde werk leidde tot de ontdekking van twee nieuwe remmers. ‘Een daarvan vertoont opmerkelijke activiteit tegen het specifieke eiwit dat we willen remmen’, legt ze uit. ‘De andere stof is juist selectiever, en zal dus minder interactie hebben met andere eiwitten in het lichaam, waardoor we de kans op bijwerkingen beperken.’
Kennis, zelfstandigheid en doorzettingsvermogen
‘Het was fijn om Aukje te begeleiden,’ vertelt medicinaal chemicus Rob Bosman. ‘Ze pikt alles snel op, beschikt over veel kennis en combineerde op hoog niveau verschillende vakgebieden.’ En Bosman heeft nog meer lof. ‘Los van haar masterproject is Aukje ook zelf op onderzoek gegaan om te verklaren hoe het remmen van het enzym waar wij onderzoek naar doen, ervoor kan zorgen dat de cel in een soort slaapstand terechtkomt. Aukje formuleerde een hypothese en ontwierp experimenten, allemaal op basis van zelf-gevonden publicaties. De experimenten voerde ze ook zelf uit. Hoewel de resultaten complexer waren dan verwacht, toont haar vermogen om publicaties te verbinden en hypotheses te testen aan waarom ze een uitstekende onderzoeker is.’
Nieuwe stoffen en nieuwe doelen
Bosman en zijn ‘nieuwe’ masterstudenten zijn de bevindingen van Beers nu verder aan het uitwerken. ‘We zijn bezig met het maken van nieuwe stoffen, die Aukje in haar masterthesis heeft voorgesteld.’
Zelf is Beers net gestart met haar promotieonderzoek bij de groep Molecular Physiology. ‘Ik gebruik dezelfde technieken als tijdens mijn master, maar nu voor de optimalisatie van een andere stof met een ander doelwit. Ons doel is om een kandidaat-medicijn te ontwikkelen voor hersenkanker of glioblastoom.’ Beers is nog niet zeker over haar toekomstplannen. ‘Ik ben pas net begonnen en er kan nog veel gebeuren deze vier jaar. Ik vind het lastig te voorspellen waar ik uiteindelijk terecht zal komen.’
‘Een afwisseling van falen en slagen’
Beers vindt het een hele eer om de prijs te winnen. ‘In de dagelijkse praktijk is wetenschap een afwisseling van falen en slagen. Dan is het altijd fijn als je na enige tijd terug kunt kijken op wat je bereikt hebt. En het is dan al helemaal mooi als anderen je werk ook waarderen.’
Over de Unilever Research Prize
Unilever reikt jaarlijks de Unilever Research Prijzen uit aan jonge onderzoekers. Hiermee wil het bedrijf wetenschappelijk talent ondersteunen en haar relatie met de Nederlandse wetenschap belichten. Studenten komen in aanmerking voor de prijs als het onderwerp van hun masterthesis aanzienlijk bijdraagt aan een of meer van de ‘Global Goals’ (of Duurzame Ontwikkelingsdoelen). Dit jaar was de 67e editie van de Unilever Research Prize.