Menselijk lawaai maakt kabeljauwen inactief. Wordt het weer stil, dan gaan ze ervandoor
Ze trotseerde op het nippertje de bureaucratie en stond dagenlang te hengelen naar kabeljauw. Mariene bioloog Inge van der Knaap ontdekte in de Noordzee dat lawaai het gedrag van vissen flink verstoort. ‘Er is nu veel aandacht voor geluid onder water.’
Elke dag vindt wel ergens ter wereld seismisch onderzoek plaats op zee. Na een luide knal maakt de echo vanuit de zeebodem duidelijk of er olie of gas zit, of dat rotsblokken het plaatsen van windmolens in de weg zitten. Bij zulk onderzoek moet verplicht een marine mammal observer mee, om te kijken of er geen zeehonden of andere zoogdieren in de buurt zijn die erdoor worden gestoord. Is dat het geval, dan moet het onderzoek wachten.
Offshorebedrijven betaalden mee
Of de aanwezige vissen ook last hebben van lawaai onder water, speelt nog onvoldoende een rol bij seismisch onderzoek, vindt mariene bioloog Inge van der Knaap. ‘Er is nu veel aandacht voor geluid onder water. Het is onderdeel van de EU-kaderrichtlijn mariene strategie om het milieu en de biodiversiteit op zee te beschermen.’ Offshorebedrijven zijn verplicht hiernaar onderzoek te doen, en zij betaalden daarom mee aan het onderzoek van Van der Knaap.
Heel veel nieuwe informatie
De hamvraag – bedreigt lawaai vissenpopulaties – is heel lastig te beantwoorden. Van der Knaap is er heel dichtbij gekomen. Tijdens de verstoring zijn de vissen minder actief dan anders, is hun dag-en-nacht-ritme verstoord, en kort na het lawaai lijken ze het gebied sneller te verlaten dan ze anders zouden doen. ‘We kunnen nog niet bewijzen dat de vissen onder deze omstandigheden minder eten en minder actief zijn, al lijkt dat wel aannemelijk. We hebben heel veel nieuwe informatie.’
Voor die nieuwe informatie moest Van der Knaap heel wat obstakels overwinnen. ‘Je kunt vissen niet volgen met gps, dat werkt niet onder water. Ons systeem had een bereik van ongeveer een kilometer. Als de vissen meteen zouden wegzwemmen, hadden we geen data.’ Maar ze kon die vissen pas gaan vangen, als ze voorafgaand aan een seismisch onderzoek tussen de windmolens door mocht varen.
De perfecte plek: een windmolenpark
‘Windmolenparken in de Noordzee veranderen een zanderige bodem in een rijke omgeving waar tussen keienheuvels volop krabbetjes zijn en ander voedsel voor kabeljauw.’ De perfecte plek voor Van der Knaaps onderzoek. ‘Het was heel moeilijk om toestemming te krijgen, vanwege alle wetgeving. Een paar keer heb ik op het punt gestaan om het af te blazen.’ Totdat ze met het schip de MV Geo Caribbean mee mocht de Belgische Noordzee op, waar het speciaal voor het project een seismisch onderzoek zou nabootsen.
Van der Knaap hengelde dagenlang totdat ze veertig kabeljauwen had – met een net zou ze hun schubben te veel beschadigen. ‘Het haakje in hun lip verwondt hen minder. We verdoofden ze, plaatsten een zender en gooiden ze terug. Na een paar dagen hersteltijd begon ons experiment.’ De zenders gaven zowel de positie als de activiteit van de vissen weer. ‘Dat was heel relevant, want een vis kan op één plaats zijn, maar dan wel veel bewegen om te foerageren.’
Weinig actief tijdens de herrie
De vissen waren weinig actief tijdens de herrie, die drieënhalve dag duurde, non-stop. Zodra het voorbij was, verlieten bijna alle kabeljauwen het meetgebied. Dat alles bleek toen Van der Knaap het zendersysteem uit het water had getrokken en alle data kon uitlezen. ‘Dat was het allermooiste moment van mijn onderzoek: toen bleek dat al onze vissen in de buurt waren gebleven tijdens het experiment en ik precies kon zien wat ze hadden gedaan.’
Van der Knaap promoveerde in januari 2023 op haar onderzoek. Ze werkt nu bij hogeschool Van Hall Larenstein verder aan visecologie. Ze onderzoekt daar wat obstakels zoals sluizen en gemalen voor vissen betekenen. ‘Vissen bestaan al langer dan bomen. Wij zien ze bijna alleen op ons bord, we kunnen ons niet goed in ze inleven. Ik wil zorgen dat we weten hoe het met ze gaat onder de omstandigheden die wij als mensen creëren. Dat motiveert mij.’
Tekst: Rianne Lindhout
Foto’s: Inge van der Knaap