Antibioticaresistentie: een economisch probleem waarbij universiteiten kunnen helpen
Antibioticaresistentie is een economisch probleem. Omdat farmaceuten weinig kunnen verdienen met antibioticaonderzoek investeren ze er niet in. Daarom is het volgens Ned Buijs belangrijk dat universiteiten dit doen. De promovendus zette de eerste stap in de ontwikkeling van een nieuwe generatie antibiotica.
Buijs werkte tijdens zijn promotie aan het antibioticum bacitracine. Dit antibioticum, ontwikkeld in de jaren veertig, helpt tegen grampositieve bacteriën zoals bijvoorbeeld MRSA, de ziekenhuisbacterie. Bacitracine verstoort de opbouw van de celwand van bacteriën, waardoor de bacteriën niet verder kunnen groeien en uiteindelijk sterven.
Antibioticum verbeteren met chemie
Bacitracine is een natuurlijk middel tegen bacteriën. Door een recent gemaakte kristalstructuur van bacitracine, een soort 3D-visualisatie van het antibioticum, kreeg Buijs meer inzicht in het medicijn. Het lukte hem om het antibioticum precies na te maken, waarna hij het met behulp van synthetische chemie verbeterde.
De promovendus verving delen van het antibioticum molecuul door synthetisch gemaakte aminozuren. De met chemie gemaakte moleculen komen niet voor in de natuur en zorgen ervoor dat bacitracine beter werkt tegen bacteriën. Buijs: ‘Interessant is dat met een kleine verandering van moleculen er een grote verandering in de activiteit van bacitracine optreedt.’ Bacteriën die resistent zijn tegen de al bestaande versie van bacitracine, zijn niet opgewassen tegen de aangepaste versie van Buijs.
'Met een kleine verandering van moleculen treedt een grote verandering in de activiteit van bacitracine op.'
Een beetje giftig
Bacitracine wordt nu als zalf gebruikt omdat het van zichzelf giftig is als je het inneemt. Het is nog niet bekend of de moleculen van Buijs op dezelfde manier giftig zijn. Maar de reden waarom het antibioticum giftig wordt, is wel bekend en het plan is om dat aan te pakken. ‘Daardoor kunnen we hopelijk versies van bacitracine maken die je wel kunt innemen. Dat zou een grote verbetering zijn, want dan kan het voor heel veel doeleinden worden gebruikt.
Hoe bacitracine kan worden verbeterd, laat Buijs aan andere onderzoekers over. Hij is inmiddels aan de slag als postdoc in Leiden. Hij gaat onderzoeken hoe het NNMT-enzym kan helpen bij het bestrijden van bepaalde typen kanker. Hoogleraar Biologische chemie Nathaniel Martin kreeg hier onlangs een NWO-beurs voor.
Ontwikkeling nieuwe antibiotica levert farmaceuten weinig op
Ergens vindt Buijs het wel jammer dat hij niet verder kan met het onderzoek naar antibiotica. ‘Maar er zijn maar weinig plekken waar je dat kunt doen.’ Hij benadrukt dat het erg belangrijk is dat er op universiteiten onderzoek naar nieuwe antibiotica wordt gedaan. En dat is niet alleen omdat bacteriën steeds vaker resistent zijn tegen antibiotica, maar ook omdat bijna niemand anders onderzoek doet. ‘Antibioticaresistentie is een economisch probleem. Farmaceutische bedrijven kunnen geen geld verdienen met onderzoek naar nieuwe antibiotica.’
Daar zijn meerdere redenen voor: bestaande antibiotica zijn goedkoop en werken meestal wel. ‘Het probleem is dat ze bij sommige patiënten niet meer helpen en dan is er geen perfecte oplossing meer. Een andere reden waarom antibioticaonderzoek niet zo interessant is voor farmaceuten is dat mensen na een week antibiotica slikken weer gezond zijn.’ Het levert dus minder voor ze op dan andere medicijnen die mensen voor een veel langere periode moeten gebruiken. ‘Het is zonde dat de ontwikkeling van nieuwe antibiotica om geld verdienen draait.’
Tekst: Dagmar Aarts
Foto: Unsplash