‘Over tien jaar vragen we ons af hoe we Nederland aantrekkelijker kunnen maken voor migranten’
Als politici beweren met hun migratiebeleid grote verschillen te kunnen maken, wekken zij valse verwachtingen. De overheid heeft minimale mogelijkheden om migratie te beperken. En de weinige ruimte die de overheid wel heeft? Mark Klaassen adviseert om die te benutten – 'voordat we aan het kortste eind trekken’.
Van campus tot kabinet
Op 22 november stemmen we voor een nieuwe Tweede Kamer. Belangrijke thema’s volgens de peilingen zijn bestaanszekerheid, gezondheidszorg, immigratie en asiel, woningmarkt, klimaat en duurzaamheid. Welke aspecten moet een nieuwe regering binnen die thema’s vooral niet uit het oog verliezen? We vragen het onze onderzoekers in een serie artikelen.
Wat is migratie?
Migratie is een splijtzwam. Het vorige kabinet is zelfs over deze kwestie gevallen. In stemhulpen wordt het issue vaak vereenvoudigd met stellingen als: ‘Als een vluchteling in Nederland mag blijven, mag het gezin nu naar Nederland komen. De regering moet dat beperken' (stelling 14 van de Stemwijzer). Of: ‘Nederland moet minder asielzoekers opvangen.’ De kwestie is breder. Klaassen, universitair hoofddocent migratierecht, legt uit: ‘Er zijn verschillende groepen migratie, die kunnen worden opgesplitst in vrijwillige en gedwongen migratie. Vrijwillige migratie betreft mensen die naar Nederland komen voor werk of studie, dat kunnen ze ook elders doen. Gedwongen migratie heeft betrekking op asielzoekers. Deze mensen hebben hun land niet verlaten om in Nederland iets beters te vinden. Ze zijn gedwongen om te gaan, omdat ze in hun thuisland werden vervolgd of het risico liepen om onmenselijke behandeld te worden.’
Onrechtmatig beleid asielzoekers
Politici voeren campagne met migratiebeleid door te doen alsof er daadwerkelijk iets te kiezen valt. ‘Als politici uitdragen met hun migratiebeleid grote verschillen te maken, dan wekken zij valse verwachtingen. Nederland moet zich houden aan internationale afspraken en daardoor zijn de mogelijkheden heel erg ingeperkt.’ Hij noemt het recht op gezinshereniging. ‘De demissionair staatssecretaris Asiel en Migratie, Eric van der Burg (VVD), voerde een wachtperiode in voor gezinshereniging: als een asielstatushouder nog geen huis had, dan moesten zijn gezinsleden een jaar wachten voordat ze naar Nederland mogen komen. Zij werden alleen eerder toegelaten als de statushouder eerder een woning kreeg.’
Een schijnvertoning, volgens Klaassen. ‘We wisten van tevoren al dat dit in strijd was met een Europese afspraak. Desondanks zette de staatssecretaris door. Het beleid werd aangevochten bij de rechter en uiteindelijk vernietigde de Raad van State, de hoogste bestuursrechter, in februari 2023 het beleid, omdat het in strijd was met Europese afspraken over gezinshereniging. Sinds de uitspraak kan de staatssecretaris het beleid niet meer uitvoeren.’
Gewenst beleid: nakomen internationale verplichtingen
De kwestie staat niet op zichzelf, want de Nederlandse overheid schendt meer regels. Vorige maand oordeelde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dat Nederland ten onrechte een asielzoeker had uitgezet naar Bahrein. De asielzoeker gaf in zijn aanvraag aan dat hij gezocht werd in Bahrein, maar dit werd niet meegenomen. Klaassen: ‘Bij aankomst is Bahrein werd de man meteen vastgezet en kreeg hij een levenslange straf opgelegd.’
'Politici moeten stoppen om de grenzen op te zoeken'
Hoewel Klaassen niet stelt dat het Nederlandse beleid 'zonder meer mensenrechten schendt', is zijn zorg dat het opzoeken van grenzen uiteindelijk leidt tot beleid dat dit wel doet. ‘Politici moeten stoppen om de grenzen op te zoeken. Het komt bijna neer op te kwader trouw handelen. Beleid zou moeten worden gemaakt om het risico op schending van mensenrechten te minimaliseren – en niet: te vergroten. De overheid moet opereren binnen de grenzen van de internationale wetgeving, zowel naar de letter als de geest.’
Slimmer denken over migratie
Klaassen pleit voor een omdenken in het migratiedebat. ‘Beschouw migratie niet als een bedreiging, maar zie het als een kans.’ Met de huidige, nauwe blik zal Nederland uiteindelijk ‘aan het kortste eind trekken’, zegt hij. ‘Over tien jaar, wanneer de vergrijzing vol in gang is gezet, zal de discussie niet gaan over het ‘beperken van migranten’, maar hoe we Nederland voor hen aantrekkelijker kunnen maken.’
'Beschouw migratie niet als een bedreiging, maar zie het als een kans'
De vergrijzing is immers niet uitsluitend een Nederlands probleem. Klaassen: ‘Het zal alle lidstaten raken’. Hoewel op dit moment in Nederland nog veel arbeidsmigranten worden ingezet vanuit Europa, vraagt hij zich af of Nederland het daarmee zal redden. Mogelijk heeft ons land de arbeidsmigranten van buiten de EU hard nodig. ‘En in ieder geval zal binnen Europa Nederland een aantrekkelijke plek voor Europese arbeidsmigranten moeten zijn.’
Om die reden vindt hij het terugdringen van studentmigratie ook onverstandig. ‘Het beleid was er op gericht om studenten na hun afstuderen te behouden voor de Nederlandse samenleving. Inmiddels wordt er een discussie gevoerd over kennismigranten, waarbij wordt geopperd om Nederland een minder aantrekkelijk land te maken, bijvoorbeeld door fiscale voordelen voor expats af te schaffen.’ Typisch kortetermijndenken, vindt Klaassen. ‘We zullen de kennismigranten nodig hebben, bijvoorbeeld voor innovatie, een andere uitdaging van de toekomstige arbeidsmarkt. ‘Daarnaast: het is niet bepaald slecht voor je economie om een grote onderwijssector te hebben.’
Tekst: Helena Lysaght
Beeld: Fien Leeflang