Hoe luisteren we? ‘Natuurlijke aanleg bestaat niet’
Hoe beïnvloedt onze omgeving de manier waarop we luisteren? Over die vraag boog promovendus Gabriel Paiuk zich de afgelopen jaren. ‘De manier waarop we geluid ervaren, wordt mede bepaald door materiële, technische en collectieve omstandigheden.’
‘We ervaren verschillende geluiden op verschillende manieren’, begint Paiuk. ‘Hoor je een leeuw, dan ga je rennen. Hoor je een fluit, zak je onderuit en geniet je van de muziek. Dat soort mechanismen zijn al heel vaak onderzocht, maar steeds met een nadruk op de individuele luisteraar. Ik was meer geïnteresseerd in de manier waarop collectieve omstandigheden ons luistergedrag beïnvloeden. Wat aan deze ervaring wordt gevoed door onze cultuur? Hoe worden we bijvoorbeeld beïnvloed door techniek?’
Waar wegrennen bij het gebrul van een leeuw nog als een natuurlijke reactie kan worden beschouwd, zijn veel van onze andere reacties op geluid tot stand gekomen door een specifieke context, betoogt Paiuk. ‘We leren bijvoorbeeld het geluid van een microfoon pas te herkennen, als we vertrouwd zijn geraakt met het luisteren naar een radio of andere moderne apparatuur’, legt hij uit.
De wereld om ons heen ervaren
Dat begrip van verschillende soorten geluid beïnvloedt de manier waarop we de wereld om ons heen ervaren. ‘Door geluid weet je bijvoorbeeld hoe groot de ruimte om je heen is’, zegt Paiuk, ‘maar je wordt je op een andere manier bewust van de ruimte om je heen door een dichtslaande deur dan door een tjirpende krekel. Als kunstenaar was ik altijd al geïnteresseerd in de manier waarop die materiële en technische kanten van geluid onze beleving beïnvloeden. Dit promotietraject gaf me de kans om daar theoretischer op in te gaan.’
Paiuk ontwikkelde daarvoor een nieuwe benadering van het werk van de Franse filosoof Gilbert Simondon, die het begrip sound image introduceerde. ‘Bij een beeld denken we algauw aan een statisch iets, maar voor Simondon is het eerder een punt in een cirkel die voortdurend aan verandering onderhevig is. Daardoor was het voor mij geschikt om te analyseren hoe dat wat je hoort verandert door de omstandigheden waarin het zich afspeelt. Zoals een visueel beeld iemand in staat stelt om zich bewust te worden van een werkelijkheid buiten zichzelf, produceert het geluidsbeeld een dergelijk bewustzijn in auditieve termen. Ik heb laten zien hoe deze verschillende soorten geluid worden geproduceerd in verschillende culturele kaders.
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website ofKunstenaar-promovendus
Als kunstenaar-promovendus bij ACPA verwerkt Paiuk deze bevindingen niet alleen in een proefschrift, maar ook in een audio-installatie. ‘Daar ben ik nerveuzer voor dan voor de verdediging’, zegt hij. ‘Het werk bevat veel technologie, dus er zijn veel elementen om rekening mee te houden.’
Als dat allemaal goed gaat, wil Paiuk in deze werken laten zien hoe technologie en de manieren waarop die wordt gebruikt de manier waarop we horen vormgeven. ‘In een van de werken ontkoppel ik de auditieve en visuele lagen van een video. Ik behandel verschillende sensorische vormen van geluidsbeleving: van een vage indruk in de verte tot een bijna tastbare kriebel in de oren. Ik doe dit om te onderzoeken hoe onze perceptie afhankelijk is van bepaalde vormen waarin technologie wordt gebruikt. Zo wil ik onderzoeken hoe onze luistergewoonten bepalen hoe we omgaan met de wereld om ons heen.’