Nacht van Ontdekkingen: 3D-geprinte schilderijen en effecten psychedelica
Optredens, exposities, workshops en inspirerende lezingen: kom 16 september naar kunst- en kennisfestival De Nacht van Ontdekkingen en ga op een ware ontdekkingstocht. Verschillende onderzoekers van de universiteit spreken tijdens het festival, we lichten er een paar uit.
Een van de sprekers is Liselore Tissen, buitenpromovenda kunstgeschiedenis bij Universiteit Leiden en TU Delft. Waarom, vraagt ze, zou je je langs talloze selfie sticks wurmen om een glimp van Vermeers Meisje met de Parel op te vangen als je thuis naast een meisje met de parel kunt staan dat niet van echt te onderscheiden is? Tissen onderzoekt de betekenis van 3D-printen voor het kunstveld. Haar onderzoek richt zich op filosofische en ethische dilemma’s, op materiaal gebruik, conservering en de rol van kunst in de samenleving. Ze kan zelfs voorspellen hoe het schilderij er in de toekomst uit zal zien, op basis van de chemische samenstelling van de verf.
Maar haar 3D-prints zijn óók van nut in de discussie over roofkunst. Maar wat is het origineel nog als je het één op één kunt reproduceren, inclusief textuur, barsten in de verf? Veel mensen zeggen: een 3D-print háált het niet bij het origineel. Maar dat is de vraag, zegt Tissen. ‘De print komt dichter bij de oorspronkelijke versie van de kunstenaar, dan hoe we een kunstwerk nu zien, na soms eeuwen veroudering. De print is niet de vervanging van het origineel, maar kan wel in dienst staan van het origineel. Door het werk in de oorspronkelijke setting te laten zien, bijvoorbeeld. Een altaarstuk met goudverf komt bij kaarslicht in de kerk, waar het ooit voor was bedoeld, anders uit dan in een museum. Maar vanwege de conservering kan het origineel niet in de kerk hangen.’
Schilder Theo van Doesburg
Tissen, die eerder werken van Rembrandt en Vermeer uit een 3D-printer haalde, gaat najaar 2023 met twee schilderijen van de ooit in Leiden gevestigde schilder Theo van Doesburg aan de slag. Zo zal ze een portret van Van Doesburgs muze, Petronnella Johanna van Moorsel, en een van zijn abstracte composities met hulp van de 3D-printer onderzoeken.
Voor een ander Leids museum, Volkenkunde, maakte ze een schedel na. Deze schedel, waarschijnlijk in de jaren vijftig geroofd uit een Mexicaans graf, werd in 1963 door het museum gekocht. Dat was toen nog onwetend van de herkomst. Hoewel de schedel nog niet formeel is geclaimd door Mexico, hebben Tissen en een collega, op verzoek van het museum zelf, al contact gezocht met de gemeenschap van Mixteken in Mexico.
3D-print schedel
Een 3D print van de schedel moet de discussie tussen Leiden en Mexico vooruit helpen. Zo reisde een Mexicaanse kunstenaar met de print langs diverse Mexicaanse scholen, om vervolgens de leerlingen een tekening te laten maken van hoe zij denken dat deze voorouder eruit heeft gezien. Tissen: ‘Dat is een heel andere houding dan ‘wij zijn het museum en je slikt het maar’.’
‘Misschien’, zegt ze, ‘willen de Mixteken de schedel terug. Of willen ze de print ceremonieel begraven en blijft het origineel in Leiden.’ Al lijkt dat laatste onwaarschijnlijk; de Mexicaanse kunstenaar heeft al laten weten dat wat hem betreft de schedel terug gaat naar Mexico. De 3D print, zegt hij, mag in Leiden blijven.
Ook de volgende onderzoekers staan op de Nacht van Ontdekkingen:
Interactieve workshop
In de 18e eeuw was retoriek meer dan alleen het vermogen om goed te schrijven – het was de kunst om toespraken tot leven te brengen door middel van stem, gezichtsuitdrukking en gebaren. In deze interactieve workshop probeert Jed Wentz retorische gebaren uit, en Shakespeare is de leidraad.
Hiphop
Deze Leidse letterkundige onderzoekt hedendaagse Nederlandse hiphop op een wetenschappelijke manier. Maar hoe doe je dat, hiphop onderzoeken? En wat leert hiphopmateriaal ons? Samen met de bezoekers neemt Aafje de Roest een aantal videoclips en teksten onder de loep.
Wetenschappelijke animatie
Ontdek het fascinerende vak van wetenschappelijke animatie, waar wetenschap en creativiteit samenkomen en de verbazingwekkende microscopische wereld tot leven wordt gebracht. Tijdens de Nacht van Ontdekkingen vertelt Vera Williams hoe wetenschappelijk animeren de deur opent tot de wonderlijke wereld van de microbiologie.
Psychedelica
LSD en MDMA – drug of medicijn? In deze lezing biedt Michiel van Elk een blik op (neuro)wetenschappelijk onderzoek naar psychedelica. Wat gebeurt er nu precies in je brein onder invloed van psychedelica? Wat zijn de effecten van psychedelica op onze waarneming en emoties?
De Nacht van Ontdekkingen is op zaterdag 16 september en vindt plaats bij het Academiegebouw van Universiteit Leiden, de Hortus botanicus, Universiteitsbibliotheek Leiden en de Oude Sterrewacht. Op verschillende plekken in het festivalgebied ontdek je beginnende makers, jonge onderzoekers en kunstenaars. Een ware ontdekkingstocht langs optredens, exposities, debatten, workshops en inspirerende lezingen rondom de thema’s kunst en wetenschap. Bekijk het volledige programma.
Foto: Marc de Haan