Kinderen over pesten: ‘Omdat ik werd gepest, dacht ik dat ik anderen moest pesten’
Hoe voelt het om gepest te worden? En als je wordt gepest, waarom doe ga je het dan zelf ook doen? In de korte Neurolab-documentaire 'De complexe wereld van pesten' vertellen kinderen en psychologen over groepsdruk, buitensluiting en grenzen stellen.
Hoe kinderen sociale informatie verwerken, wat de invloed is van pesten op het brein en hoe we pestprogramma’s het beste kunnen inrichten; dat vragen onderzoekers zich af. Maar hoe ervaren kinderen pesten eigenlijk zelf? Daarover maakten de ontwikkelingspsychologen Neeltje van den Bedem, Berna Güroĝlu en Sanne Kellij in samenwerking met Erik Heuvelink de mini-documentaire 'De complexe wereld van pesten'.
Waarom mensen pesten
‘Ik heb het vroeger zelf ook gedaan, en daar heb ik spijt van.’
‘Iemand zei: je moet die en die pesten, anders ga ik jou pesten.’
‘Na een tijdje dacht ik: dit is niet meer goed. Maar mijn vrienden gingen door.’
Alle kinderen uit de documentaire hebben ze er wel mee te maken gehad: pesterijen. Soms als slachtoffer, soms als ‘dader’. Al is dat onderscheid maar lastig te maken: voor wie wordt gepest, is de stap naar zelf pesten snel gemaakt. Uit angst om opnieuw buitengesloten te worden, of om zich maar niet als enige ellendig te voelen. ‘Omdat ik was gepest, dacht ik dat ik andere mensen moest pesten. Ik dacht dat ze moesten voelen wat ik voelde, terwijl ze helemaal niks hadden gedaan,’ zegt een jongen.
'Macht speelt een grote rol bij pesten' - Berna Güroglu
Volgens de psychologen in de documentaire heeft pesten verschillende oorzaken. ‘Macht speelt een grote rol,’ vertelt Berna Güroglu, ‘en kinderen kunnen ook pesten uit vermaak. Kijken hoever je kunt gaan in je gedrag. Jonge kinderen kunnen zich vaak nog niet goed inleven en denken minder na over hoe vervelend iets is voor een ander.’
Maar niet alleen macht en populariteit spelen mee. Neeltje van den Bedem: ‘Als je kinderen vraagt waarom ze pesten, zeggen ze soms ook: ‘We worden uitgedaagd, geprovoceerd, omdat anderen ons pesten gaan wij het terug doen. Om wraak te nemen.’ En zo ontstaat er soms een ingewikkeld web van pesterijen.
Hoe pesten te stoppen
Pesten stoppen is geen kwestie van regels opstellen en straf uitdelen aan de pesters. Vaak moet de hele dynamiek in een klas veranderen. Van den Bedem: ‘De groepsvorm is belangrijk: als kinderen elkaar niet goed kennen en wantrouwen, ontstaat er sneller gedoe.’ Voor leerkrachten en ouders is het volgens haar niet alleen belangrijk om grenzen te stellen aan wat niet mag: 'Bespreek ook hoe je problemen dan wel constructief oplost.'
'Kinderen met veel vervelende ervaringen zijn gevoeliger voor buitensluiting' - Sanne Kellij
Volgens onderzoeker Sanne Kellij speelt ook geschiedenis een grote rol bij pesten. ‘Als kinderen veel vervelende ervaringen hebben, zijn ze gevoeliger voor buitensluiting en beoordelen ze andere kinderen ook negatiever, zelfs als daar geen aanleiding voor is.’ Een meisje omschrijft pesten als ‘een virus dat door de klas gaat’ en pas stopt als iemand bewust besluit niet verder te pesten.
Dat maakt het lastig om voor pesters te stoppen, en voor gepeste kinderen om anderen te vertrouwen en nieuwe vrienden te maken. Wat doen kinderen zelf om te voorkomen dat kleine ergernissen op de hand lopen? ‘Naar de wc gaan en even tot tien tellen,’ zegt een meisje. ‘Je hoeft geen vrienden te zijn met iedereen, maar je moet geen lelijke dingen zeggen tegen kinderen die je niet mag.’ Een jongen: ‘Als ik zie dat mijn vriend wordt buitengesloten, zeg ik tegen hem: ‘Doe mee, en negeer die gast gewoon.’
Over de documentaire
Deze documentaire was onderdeel van De programmalijn ‘Sociale buitensluiting', onderdeel van van de Nationale Wetenschapsagenda. Hierin onderzoekt het NeurolabNL-team van wetenschappers en maatschappelijk partners de wereld van pesten.