Wie was de eigenaar van de verdronken boeken bij Texel? ‘Het moet iemand geweest zijn die veel reisde’
Toen hobbyduikers een bijna 400 jaar oud scheepswrak voor de kust van Texel ontdekten, vonden ze meer dan 1000 voorwerpen in houten kisten. Acht jaar later heeft postdoc Janet Dickinson aan de hand van de gevonden boeken een profiel samengesteld van de mysterieuze eigenaar.
Duikers haalden de ene na de andere kist met Italiaans aardewerk, rijk geborduurde kleding en boeken naar boven. Van de boeken zijn alleen de leren boekbanden overgebleven, de papieren inhoud is door het zeewater vergaan. Aan wie deze spullen toebehoorden was niet bekend. Aanvankelijk dachten de onderzoekers dat ze te maken hadden met iemand van de koninklijke Stuart-familie uit Engeland. Een van de boeken had namelijk een Stuart-boekstempel die nog zichtbaar was in het leer en was waarschijnlijk in het Engels geschreven, terwijl Latijn, Frans, Duits en Italiaans gebruikelijker waren. 'Dat deed ons vermoeden dat het om een Engelse eigenaar ging. Hoewel het een interessante veronderstelling was, bleek deze niet te kloppen door de locatie van het scheepswrak,’ aldus Dickinson. Toch geven de boekomslagen zelf een kijkje in een andere wereld en kan er veel worden onthuld door ze aandachtig te bestuderen.
Persoonlijke details
Als een ware Sherlock Holmes dook Dickinson opnieuw in de boeken. Een van de eerste aanwijzingen die ze zag, waren tientallen kleine gaatjes, die wijzen op houtwormen. 'De eigenaar had deze boeken waarschijnlijk op een plank staan. Omdat de boekbinding ook deels uit houten plankjes bestond, knaagde de houtworm door het leer heen om via de andere kant te ontsnappen,' legt Dickinson uit. 'Hierdoor waren verschillende boeken in erbarmelijke staat. Ze zouden uit elkaar zijn gevallen in je handen. Dat doet mij vermoeden dat het iemands persoonlijke collectie was, want zulke boeken zouden moeilijk door te verkopen zijn geweest.'
Hoewel de boeken zwaar beschadigd waren, wist Dickinson ook enkele kleine persoonlijke details op de boekomslagen te ontdekken die het idee van een persoonlijke collectie verder bevestigen. 'Je hebt natuurlijk de initialen die laten zien dat iemand genoeg om het boek gaf om zijn initialen erop te zetten, maar er staat ook een doodle van een vogeltje op een boekomslag,' vertelt Dickinson. 'Iemand had dit vrij dure in leer gebonden boek op zijn bureau liggen en ofwel de persoon zelf ofwel diens kind heeft een vogeltje in de kaft gekrast. Dat is de hand van iemand die dit boek heeft vastgehouden.'
Mysterieuze eigenaar
Wie die mysterieuze eigenaar precies was, blijft echter lastig te zeggen. Dickinsons onderzoek voerde haar over het hele Europese continent. De collectie bevat een boek van een Poolse adellijke familie, terwijl sommige andere boeken in de collectie uit Litouwen, Duitsland en Nederland lijken te komen. 'Dit geeft me een algemeen profiel van wie deze boeken bezat. Het is iemand die mogelijk meertalig is en die heeft rondgereisd, waarschijnlijk via Duitsland naar het Ottomaanse Rijk. Daarnaast is er een verband met Nederland en Engeland, dus het is iemand die al die gebieden heeft bezocht,' zegt Dickinson.
Een andere mogelijke aanwijzing is de leeftijd van de boeken ten tijde van de schipbreuk. 'De jongste boeken in de collectie zijn ongeveer twintig of dertig jaar voor de ondergang van het schip gemaakt. Dit zou ook kunnen betekenen dat dit de collectie van een gestorven persoon is,' legt ze uit. Een minder spannende verklaring zou zijn dat er ook recentere boeken aan boord waren, maar dat die nog niet in leer gebonden waren, en dus compleet vergaan zijn.' Als dat het geval was, zouden ze in het zeewater zijn opgelost.'
Tentoonstelling
Wie benieuwd is naar de identiteit van de eigenaar heeft de mogelijkheid de bijbehorende tentoonstelling over de gevonden voorwerpen op Texel te bezoeken. Ook zijn enkele van de boekomslagen te zien. Dickinson roept mensen op haar te benaderen als ze een idee hebben wie de eigenaar zou kunnen zijn. 'Als we samen blijven zoeken, zullen we meer details en bewijzen vinden die ons helpen dit verhaal te vertellen.'