In memoriam emeritus hoogleraar Jan Schmidt
Op 17 maart is onze dierbare collega Jan Schmidt overleden na een vruchtbaar en waardevol leven.
Jan Schmidt werd geboren op 26 mei 1937 in Amsterdam. Hij studeerde natuurkunde aan de Universiteit van Amsterdam waar hij in 1961 Cum Laude afstudeerde. Na militaire dienst trad hij toe tot de staf van het Koninklijke Shell Laboratorium in Amsterdam. Met een onderbreking van twee jaar voor een onderzoekstage aan de Ecole Polytechnique in Parijs, bleef hij daar tot 1968 om vervolgens promotieonderzoek te gaan doen op het Kamerlingh Onnes Laboratorium aan de Universiteit Leiden. In 1971 promoveerde hij bij prof. Joan van der Waals, wederom Cum Laude, op een proefschrift getiteld 'Modulation of phosphorescence by microwaves'. In 1974 werd hij tot Lector benoemd, met leeropdracht Molecuulspectroscopie, gevolgd door zijn benoeming tot Hoogleraar in 1979.
Hij bouwde in de jaren daarna een groep op die wereldfaam verwierf op het gebied van paramagnetische resonantie en de toepassingen daarvan in de natuurkunde en de scheikunde. Hij streefde bij voortduring naar het verbeteren van de experimentele technieken, en met name naar nauwkeuriger metingen met hogere resolutie, door hogere frequentiegebieden te ontsluiten. Eerst was dat 95 GHz, later werd dat zelfs 275 GHz (een factor 30 hoger dan de conventionele X-band frequenties). De onderzoeksgroep van Schmidt bouwde deze spectrometers zelf, waarbij nauw contact ontstond met de Duitse firma Bruker. Die faam werd beloond met markante internationale prijzen en in 2001 werd hem de prestigieuze Jacob Kistemaker prijs toegekend. Deze prijs wordt uitgereikt voor “Nederlands werk, op het gebied van de natuurkunde, dat het meest dienstbaar is aan andere wetenschappen, de techniek, de industrie of aan de samenleving in het algemeen”. De specifieke citatie voor Jan Schmidt’s werk luidde: “Voor de ontwikkeling van en onderzoek in de hoogfrequente paramagnetische resonantie (EPR) spectrometrie en het dienstbaar maken van deze techniek buiten de fysica”. Jan zou overigens de eerste zijn om daarbij aan te tekenen dat dit niet had kunnen gebeuren zonder de bijdragen van een aantal zeer getalenteerde fysici, electronici en instrumentmakers in zijn groep, waarbij met name Jos Disselhorst en Harmen van der Meer genoemd mogen worden.
Ook bestuurlijk vervulde hij belangrijke taken, met name bij de Nederlandse Onderzoeksorganisaties FOM en NWO. Bij de Stichting FOM (Fundamenteel Onderzoek der Materie) trad hij in 1985 toe tot het Uitvoerend Bestuur, werd daarvan twee jaar later vicevoorzitter, vervolgens waarnemend voorzitter, en van 1-1-1989 tot 1-3-1991 voorzitter. Deze functie vervulde hij met grote inzet. In de periode daarna zette hij zijn bestuurlijke ervaring nog acht jaar lang in bij het Gebiedsbestuur voor de Exacte Wetenschappen van NWO in de functie van vicevoorzitter.
Jan Schmidt ging met emeritaat in 2002. In totaal hebben 31 promovendi een proefschrift onder zijn leiding bewerkt en zijn er zeker 50 studenten bij hem afgestudeerd. Het emeritaat was echter geen reden om het rustiger aan te gaan doen. In 2005 werd Jan voorzitter van het dagelijks bestuur van de Leidse Instrumentmakers School (de LIS). Later zij hij daarover wel eens dat hij het zich iets meer als een ‘gentleman’s pastime’ had voorgesteld, maar daar kon op dat moment geen sprake van zijn.
De LIS, opgericht door Heike Kamerlingh Onnes in 1901 ter ondersteuning van instrumentatieontwikkeling in zijn natuurkundig laboratorium, is een MBO vakschool voor precisietechnologie, waar jonge mensen worden opgeleid tot research- instrumentmaker. De LIS nam en neemt een bijzondere plaats in binnen het onderwijsveld door het hoge niveau van de vakmensen die de school aflevert. In 2005 ging de school echter door moeilijke tijden. Krappe financiering, gevoegd bij nieuwe regelgeving betreffende examinering botste met de traditionele werkwijze bij de LIS, waardoor de school zijn examenbevoegdheid dreigde kwijt te raken. Jan Schmidt bracht op een cruciaal moment bestuurlijke rust, zette heldere lijnen uit, en loodste de school met veel eigen inspanning en doorzettingsvermogen naar rustiger vaarwater. Mede daarvoor ontving hij in 2010 een koninklijke onderscheiding, in de vorm van de benoeming tot Officier in de Orde van Oranje Nassau.
Jan Schmidt was een gezaghebbende wetenschapper, een scherp denker. Hij was zeer aimabel, hulpvaardig, en maatschappelijk betrokken. Wij zijn dankbaar voor de bijdragen die hij heeft geleverd aan de Leidse natuurkunde. Met zijn overlijden nemen wij afscheid van een bijzonder mens.