Wat als heel Nederland vegan werd?
Stel dat niemand in Nederland nog dierlijke producten zou eten, wat zou er dan gebeuren? En zou het bijdragen aan meer klimaatrechtvaardigheid? Met die denkoefening gaan milieuwetenschapper Jan Willem Erisman en landschapsarchitect Berno Strootman aan de slag. ‘Soms moet je extreem denken om nieuwe inzichten te krijgen.’
‘Hoe kan je een stad, het platteland en onze maatschappij inrichten op een manier dat het voor iedereen rechtvaardig is?’ Dat is de vraag waarmee Erisman en Strootman begonnen aan de Open Oproep van architectuurstichting Van Eesteren-Fluck & Van Lohuizen: Ontwerpen aan een klimaatrechtvaardige wereld. ‘En met iedereen bedoel ik niet alleen de mens, maar ook de dieren en de natuur’, zegt Erisman. Ze dienden een voorstel in voor ‘Project Nederland Veganland’. Daarin willen ze kijken wat er zou gebeuren als heel Nederland vegan zou eten. Met 50.000 euro van de EFL-Stichting gaan ze de denkoefening aankomend jaar uitwerken.
Klimaatrechtvaardigheid voor iedereen
‘We moeten eerst goed nadenken over wat klimaatrechtvaardigheid precies wil zeggen’, zegt Erisman. ‘Wij hebben de universele rechten van de mens: het recht op leven, een eerlijk proces, vrijheid van meningsuiting, een behoorlijke levensstandaard, enzovoort. Als we dat vertalen naar de dieren, landschap en natuur, wat betekent dat dan? Dieren hebben ook last van de klimaatverandering die wij veroorzaken. Moeten we hen geen rechten geven? En hoe richten we het landschap in zodat het ook rechtvaardig is voor de natuur? We willen klimaatrechtvaardigheid met dit project breder trekken dan de mens alleen. Daarvoor werken we samen met experts op het gebied van natuurrechten.’
Voedselproductie voor dieren
Stel dat heel Nederland vegan eet, helpt dat om een klimaatrechtvaardiger maatschappij te maken? ‘Daarvoor moeten we kijken wie erop vooruit en/of achteruit gaat en wie niet. De dieren die we nu fokken en in stallen zetten, zijn er dan niet meer. Die gaan er al op vooruit.’ En als die dieren er niet meer zijn, hoeven we er ook geen voedsel voor te produceren. ‘We gebruiken in Nederland 80% van onze vruchtbare landbouwgrond voor de productie van dierenvoedsel. In Veganland kan je heel wat meer plantaardig voedsel produceren voor de mens.’
En dat heeft niet alleen gevolgen in Nederland. ‘Tropische regenwouden worden nu gekapt zodat er meer plek is voor de wereldwijde voedselvoorziening van dieren. Als we die dieren niet meer hebben, hoeft dat niet meer. Dat is zowel voor het regenwoud als voor de mensen die er altijd geleefd hebben rechtvaardiger.’
Teruggeven aan de natuur
Als er door geen dieren te houden in vegan Nederland gronden overblijven, zouden we die anders kunnen bestemmen. ‘Zoals voor de natuur of voor bossen die extra koolstof vastleggen’, aldus Erisman. ‘Dan moeten we goed kijken welke landschappen je wil bewaren en waarom ze waardevol zijn. En willen we alleen voedsel voor Nederland produceren of ook exporteren? We moeten kijken hoe we dat het best inrichten zodat we de mensen goed kunnen blijven voeden.’
En niet alleen dat, zo betoogt Erisman enthousiast. ‘We moeten ook rekening houden met de impact op plattelandsgemeenschappen, met de verbinding platteland-stad en de impact op de stad. Dat zijn allemaal ideeën waar we de komende tijd mee aan de slag gaan.’
Extreem denken helpt
Met deze denkoefening hoopt Erisman om nieuwe inzichten te krijgen die we kunnen toepassen in Nederland. ‘Het is zeker geen wensgedachte om iedereen veganistisch te maken. En we hebben ook niet het idee dat dat al onze problemen zou oplossen. Maar soms moet je heel extreem denken om tot andere oplossingen en inzichten te komen. Wat die inzichten zijn, weten we nog niet.’
Over een jaar moet het project uitgewerkt zijn. ‘We willen als eindresultaat een tentoonstelling maken waar je kan ervaren wat ons ontwerp voor een klimaatrechtvaardige wereld betekent voor mens, dier of landschap. En we ontwerpen een set kaarten die we als uitgangspunt en inspiratie kunnen gebruiken om Nederland klimaatrechtvaardiger in te richten.’
Tekst: Inge van Dijck