Debat over WK in Qatar: boycotten of juist aangrijpen voor aandacht?
In november begint het WK voetbal in Qatar. Het is een toernooi dat al jaren onderwerp is van discussie. Niet alleen vanuit sportief oogpunt: het is vooral de mensenrechtensituatie in Qatar die onder het vergrootglas ligt. De Universiteit Leiden hield op vrijdag 30 september een debat, waarbij experts vanuit verschillende disciplines hun licht lieten schijnen over het sportevenement.
Het debat vond plaats op de locatie Wijnhaven in Den Haag en werd georganiseerd door universitair docent internationale betrekkingen Vera Scepanovic van de Faculteit Geesteswetenschappen. De spekers waren Gijs de Jong (secretaris-generaal van de Nederlandse voetbalbond KNVB), Gert-Jan Segers (partijleider en Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie), Max Tuñón (hoofd International Labour Organization in Qatar), Petra Bolster (bestuurslid vakbond FNV) en Rick Lawson (hoogleraar Internationaal Recht aan de Universiteit Leiden).
Vicedecaan van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid en hoogleraar Europees Recht Stefaan Van den Bogaert trad op als moderator en introduceerde het onderwerp. ‘Het WK voetbal is mogelijk het grootste sportevenement ter wereld. Je zou verwachten dat de hele wereld er reikhalzend naar uitkijkt. Hoe gaat Nederland het doen? Rekent Engeland eindelijk af met het penaltysyndroom? Maar veel meer gaat het over boycots, beschuldigingen van corruptie rondom het binnenhalen van het WK en schendingen van de mensenrechten. Wat kan er gedaan worden? Moeten we iets doen? En wie moet er dan iets doen? De FIFA? De nationale voetbalbonden? De nationale regeringen? Voetballers? Burgers?’
Geen voorstander
Als eerste kwam Gijs de Jong aan het woord. Hij zei dat de KNVB nooit voorstander is geweest van een WK in Qatar en dat de KNVB na de toewijzing een tijdlang uit protest niet aanwezig is geweest op bijeenkomsten van de UEFA en de FIFA. Ook wees hij op de hervormingen die zijn doorgevoerd bij het bestuur van de FIFA en de toewijzingsprocedures van de grote toernooien. ‘Wij denken dat de spotlights die het WK in Qatar met zich meebrengt op een duurzame wijze iets kan veranderen aan de situatie rond de mensenrechten. Zijn we er als KNVB blij mee dat het WK in Qatar wordt gespeeld? Nee. Denken we dat de spotlights iets kunnen veranderen? Ja. Laten we het WK niet boycotten, maar laten we werken aan vooruitgang in Qatar.’
Daar was Gert-Jan Segers het niet mee eens. ‘Ik hou van voetbal, maar gerechtigheid en mensenrechten zijn belangrijker. Het is schandalig dat het WK in Qatar wordt gespeeld.’ Segers vindt dat de Nederlandse overheid en Nederlandse supporters niet naar het WK moeten gaan. ‘Ga er niet heen. Het is een schande. The show must go on, maar laat op zijn minst zien hoe pijnlijk het is.’ Een massale afwezigheid van supporters zou volgens Segers een sterk statement zijn.
Mijpalen
Het woord was daarna aan Max Tuñón, die via een livestream tot de zaal sprak. Hij vertelde dat de ILO sinds 2017 ook in Qatar is gevestigd. ‘We zien geweldige vooruitgang in het land, maar de situatie is niet perfect. We weten waar de problemen zitten en we hebben de afgelopen jaren mijlpalen bereikt wat betreft de arbeidsomstandigheden voor buitenlandse en binnenlandse werknemers. De spotlights die nu op Qatar zijn gericht, hebben mede geleid tot hervormingen van de arbeidsomstandigheden. Maar er is nog veel werk te doen.’
'Al direct na de toewijzing riep de FNV op tot een boycot', begon Petra Bolster haar betoog. Maar nu het toernooi toch doorgaat, hoort ze van de arbeidsmigranten in Qatar een ander geluid. ‘De mensen die daar aan het werk zijn om de stadions te bouwen, zeggen tegen ons ‘Gebruik de spotlights, laat de wereld alsjeblieft zien wat hier gebeurt, ook als het WK straks voorbij is’. Dus dat doen we nu. We moeten alles doen wat wij als maatschappij kunnen, om de situatie in Qatar te verbeteren.’
'We moeten er het beste van maken'
Rick Lawson kwam als laatste aan het woord en hij bekeek de zaak vooral vanuit juridisch perspectief. ‘Qatar heeft sinds de jaren 70 een aantal internationale verdragen geratificeerd als het gaat om mensenrechten. Het land kan dus niet beweren dat mensenrechten een binnenlandse aangelegenheid is.’ Wat nu te doen? ‘We moeten het beste maken van de situatie’, aldus Lawson. ‘Volgens onze grondwet heeft onze overheid de plicht de internationale rechtsorde uit te dragen. Dit kan de overheid of de koning gebruiken bij het besluit om wel of niet naar Qatar af te reizen.’ De hoogleraar sloot af met een aantal adviezen: maak gebruik van de spotlights om aandacht te vragen voor de situatie in het land, roep de Qatarese autoriteiten op om gehoor te geven aan de internationale verdragen waar ze zich bij hebben aangesloten en laten we vooral ook naar onze eigen rol kijken.
Hierna was er volop gelegenheid voor de aanwezige studenten en andere geïnteresseerden voor het stellen van vragen. Een levendige discussie vormde daarmee het slotstuk van een inspirerende bijeenkomst.
Foto's: KNVB