Tentoonstelling BrAInpower: verrijkende en verontrustende toepassingen van AI in ons dagelijks leven
Zorgrobots, zelfrijdende auto’s en deepfakes met behulp van kunstmatige intelligentie (AI). De tentoonstelling BrAInpower in Rijksmuseum Boerhaave toont spectaculaire toepassingen en vertelt hoe AI zulke grote sprongen kon maken. Bas Haring, hoogleraar Publiek begrip van wetenschap, is de gastconservator. In hoeverre omarmt hij de supersnelle rekenkracht in ons dagelijks leven?
‘Kijk nou wat een mooie draadjes!’, zegt Bas Haring enthousiast bij een ontblote computerkast waaruit talloze snoertjes als spaghettislierten over het moederbord liggen. De computer stamt uit 1968 – ‘we wilden bewust niet alleen de laatste hipste snufjes van AI tonen’. Hij maakte de tentoonstelling samen met Ad Maas, conservator bij Boerhaave. Haring: ‘Sommige mensen vinden AI een enge technologie die de laatste tien jaar plotseling is ontstaan. Ik ga hier niet vertellen of je wel of niet bang moet zijn. Maar het is wel belangrijk dat meningen over AI gefundeerd zijn op kennis. Met deze tentoonstelling willen we uitleggen dat er niet iets magisch is gebeurd, maar dat computers stap voor stap steeds sneller zijn geworden waardoor meer toepassingen mogelijk zijn.’
Algoritmes in datingapps
Daarom heeft de expositie veel aandacht voor de ontwikkeling van reken- en meettechnieken. Van vernuftige vroege vondsten zoals een tweeduizend jaar oud tandwiel om de positie van hemellichamen te bepalen tot selecterende algoritmes in datingapps. Of de toepassing van big data in behandelingen tegen kanker. Haring: ‘Ik ben optimistisch over veel toepassingen. Het is geweldig dat ziektes beter te behandelen zijn met behulp van data. En kijk naar deze uitvinding van Delftse studenten: hun computer kun je als een soort radiator ophangen die ruimtes verwarmt. Of mijn eigen horloge dat me waarschuwt als mijn trein vertraging heeft.’
Ongeluk zelfrijdende auto
Maar ook Haring ziet de schaduwzijden en de dilemma’s die AI met zich meebrengt. De expositie belicht heikele vraagstukken als: willen we dat algoritmes bepalen wat we zien op onze sociale media? En wie is er verantwoordelijk als een zelfrijdende auto een ongeluk veroorzaakt? Haring: ‘De schaduwzijden liggen vaak niet zozeer aan de techniek, maar aan de keuzes van de gebruikers, zoals het kiezen van discriminerende algoritmes door de Belastingdienst. Ik vraag me bijvoorbeeld ook af hoe we goed onderscheid kunnen blijven maken tussen echt en nep als deepfakes steeds beter worden – wie weet worden ze ingezet als vals bewijsmateriaal bij een inbraak.’
AI en ethiek
Hoe kunnen we als samenleving voorkomen dat AI zo verkeerd kan uitpakken? ‘Bèta-wetenschappers en technici denken soms te weinig na over de gevolgen en toepassingen van hun techniek en daar moeten we met ons allen meer alert op zijn.’ Zelf biedt Haring vanaf januari 2023 het keuzevak AI en ethiek aan in de Leidse opleiding AI en informatica. En voor de jongste doelgroep, kinderen, heeft hij ook iets in petto. In oktober komt zijn kinderboek uit, met als titel ‘Kunstmatige Intelligentie is niet eng'.
De tentoonstelling BrAInpower is van 9 september t/m 5 maart 2023 te zien in Rijksmuseum Boerhaave.
Het activiteitenprogramma bij de tentoonstelling BrAInpower sluit aan op de AI- week (5 t/m 13 sept) in dit Leiden European City of Science-jaar met lezingen door wetenschappers en experts, rondleidingen en een AI- workshop voor kinderen.
Tekst: Linda van Putten
Foto's: Rijksmuseum Boerhaave