Nieuwe ideeën over scheepskanalen zijn nodig voor een duurzame toekomst
Han Meyer, Carola Hein, Paul van de Laar en Sabine Luning pleiten in de huidige crisestijd voor een radicale heroverweging van de vaargeulen. Op 13, 14 en 15 oktober brengt het internationale symposium 150 jaar Nieuwe Waterweg academici, kunstenaars en beleidsmakers samen om te discussiëren over de toekomst van scheepskanalen om een nieuw evenwicht te creëren tussen economische ontwikkeling en een duurzaam en veerkrachtig milieu.
Honderdvijftig jaar geleden werd in Rotterdam de Nieuwe Waterweg geopend. Het hele jaar heeft de stad Rotterdam dit jubileum gevierd door met name te kijken naar de positieve kanten: de economische voordelen, de trits dat het de grootste haven van Europa is en het vieren van het menselijke vermogen om het natuurlijke landschap te beheersen. De havenautoriteiten en de stad lijken te streven naar voortdurende uitbreiding in de toekomst. Maar is dat wel de juiste weg? Han Meyer, Carola Hein, Paul van de Laar en Sabine Luning vinden dat er radicaal anders nagedacht moet worden over de scheepskanalen om de energietransitie aan te kunnen en zich aan te passen aan klimaatverandering.
Havens spelen een sleutelrol in de discussie over de aanpak van klimaatverandering
Of we kunnen overleven als mensheid en hoe het sociale leven op deze aarde kan doorgaan, hangt sterk af van hoe we op dit moment handelen. Er zijn twee belangrijke redenen waarom havens en havenregio's een cruciale rol spelen in de huidige discussies over klimaatverandering en de toekomst van moeder aarde, zegt Han Meyer, emeritus hoogleraar Urban Design aan de TU Delft. 'Een havenregio als Rotterdam is een zeer belangrijke speler in het fossiele brandstofsysteem van de wereld. Fossiele brandstoffen worden getransporteerd, opgeslagen en verwerkt. Wereldwijd moet fossiele energie veranderen, dus havenregio's spelen een cruciale rol in deze transitie.' De tweede reden houdt verband met de natuurlijke vorm van de rivier. 'Sinds de 19e eeuw heeft menselijk ingrijpen het landschap van Nederland ingrijpend veranderd. Maar het blijkt dat natuurlijke processen zich niet zo gemakkelijk laten sturen. We moeten een manier vinden om de haveneconomie en de kwaliteit van de natuurlijke omgeving in een nieuw evenwicht te brengen, met minder overstromingen, zoutindringing en verwoestingen.'
We hebben denkbeelden nodig over hoe we willen leven
LDE-hoogleraar Water, Ports & Historic Cities Carola Hein benadrukt waarom een conferentie als het International Symposium 150 New Waterway zo belangrijk is. 'We hebben concepten nodig van hoe we willen leven. We kunnen niet alles oplossen met nieuwe technologieën. We moeten nadenken over welke levensstijl we willen promoten.' Ze ziet kansen in bijvoorbeeld reizen met virtual reality in plaats van met zeer vervuilende cruiseschepen en door meer gebruik te maken van 3d printing op locatie en minder plastic uit China te consumeren. 'Het gaat om nieuwe levensstijlen en het bouwen van systemen die op zichzelf circulair en duurzaam zijn.' Havens zijn per definitie onderdeel van lineaire systemen. Ze brengen aardolie van Indonesië naar Rotterdam, transformeren het en sturen het naar Duitsland om in het industriële achterland staal te produceren, en sturen het vervolgens weer terug naar Rotterdam. Hein: 'We moeten nadenken over systemen waarbij we de mondiale stromen verminderen en teruggaan naar meer lokale productie. We zouden drijvende havens kunnen creëren, zodat het baggeren kan worden beperkt. Er zijn langetermijnvisies nodig, niet alleen ideeën die dertig jaar geleden zijn ontwikkeld en op de komende tien jaar worden geprojecteerd.'
De Nieuwe Waterweg is meer dan alleen infrastructuur
Geschiedenis speelt een belangrijke rol, zegt historicus Paul van de Laar. 'De Nieuwe Waterweg is meer dan alleen infrastructuur. Sinds de industrialisatie op gang kwam, werd Rotterdam erg afhankelijk van de economische ontwikkelingen in het achterland.' De haven 'overleefde' de kolentransitie, maar de afhankelijkheid van de Rijneconomie bleef na de Tweede Wereldoorlog bestaan toen Rotterdam moderne industriële ontwikkelingsgebieden ontwikkelde op basis van het petroleumlandschap. 'Deze nieuwe uitdaging, de energietransitie, vraagt echter om nieuwe, meer creatieve ideeën, met oog voor de lock-in effecten van eerdere afhankelijkheden. We hebben een nieuw verhaal nodig. De havenautoriteiten kunnen een heldere toekomst schetsen op basis van het succes van het verleden. Vanuit dat perspectief worden oplossingen te vaak gezocht in het opschalen van infrastructurele investeringen. Dat is een ratrace. We moeten andere toekomstscenario's bedenken. De beste havens zijn misschien wel kleine havens in de toekomst.'
Vergelijkend perspectief
Rotterdam staat centraal vanwege de viering van 150 jaar Nieuwe Waterweg, maar tijdens de conferentie zelf wordt gekeken naar verschillende haven en havengebieden. Er zijn sprekers zijn die vertellen over het Suezkanaal, het Panamakanaal en het Houston Ship Channel. 'De discussie is omvattender dan alleen overheden en beleidsmakers in Rotterdam. Het probleem van de kust- en delta-infrastructuur is ingebed in een wereldeconomie waarin praktijken van ontginning, internationale handel en consumptie zijn georganiseerd', legt cultureel antropoloog Sabine Luning uit. 'Je kunt niet aan Rotterdam denken zonder rekening te houden met dynamische kruisverbanden wereldwijd en economische en ecologische invloeden van andere regio's en delta's.' Wereldwijd zijn mensen met elkaar verbonden en afhankelijk van de ontwikkelingen in deze gebieden. Daarom is dit symposium zo belangrijk: het geeft ons de kans om te werken aan andere soorten verhalen om een duurzame toekomsten te creëren.'
Het internationale symposium 150 Year New Waterway brengt een gevarieerde groep internationale en lokale academici en professionals samen om initiatieven en mogelijkheden voor vaargeulen en havensteden te bespreken, evenals de uitdagingen en implicaties voor waterbeheer, ruimtelijke ordening en ontwerp, en publieksparticipatie. Het vormt de basis voor de hoognodige interventies in watergerelateerde planning en waterbeheer wereldwijd. Neem deel aan de debatten die plaatsvinden op de SS Rotterdam in Rotterdam en ga in gesprek met de verschillende internationale en nationale sprekers. Meer informatie over tickets en het programma is te vinden op www.150yearnewwaterway.com.