Onderzoek grafgiften werpt nieuwe blik op klassieke rolpatronen
Nieuw archeologisch onderzoek naar grafgiften en botmateriaal uit het oudste grafveld van Nederland laat zien dat klassieke man-vrouw rolpatronen 7000 jaar geleden minder traditioneel waren dan gedacht. Het onderzoek is uitgevoerd door een multidisciplinair team wetenschappers onder leiding van Archol, het Rijksmuseum van Oudheden en de Universiteit Leiden.
Nieuwe analyses man-vrouw giften
Het grafveld van Elsloo (Gemeente Stein, Limburg) is onder de loep genomen door een team van chemisch analisten, fysisch-antropologen en archeologen. Nauw betrokken is Dr. Luc Amkreutz - conservator prehistorie van het Rijksmuseum van Oudheden en bijzonder hoogleraar Public Archaeology aan de Universiteit Leiden.
De grafgiften en botresten zijn intensief onderzocht. Van een aantal van de overledenen kon op basis van crematieresten het geslacht en de leeftijd worden vastgesteld. Op basis van die gegevens kan onder meer geconcludeerd worden dat vuurstenen pijlspitsen en stenen bijlen, die traditiegetrouw aan mannen worden toegeschreven, in het grafveld van Elsloo ook veelvuldig voorkomen in vrouwengraven.
Het traditionele idee dat grafgiften, als persoonlijke eigendommen, representatief zijn voor het dagelijks leven en geslacht van de overledenen staat hiermee in een nieuw licht. En blijkt minder sekse-gebonden dan eerder gedacht.
Voorwerpen niet gebonden aan geslacht of leeftijd
Opvallend is dat graven van ouderen, met name van vrouwen, rijk zijn uitgerust. Er lijkt een zekere status te koppelen aan ouderdom. Ook lijkt er sprake van een ‘begrafenistraditie’ met specifieke grafgiften en rituelen, die vaak te maken hebben met jacht, voedselbereiding, houtbewerking en lichaamsversiering. Zo zijn veel overledenen besprenkeld met rode oker.
Daarnaast zijn vrijwel alle grafgiften intensief gebruikt, ongeacht geslacht en leeftijd van de overledene. Het lijken specifieke gebruiksvoorwerpen van de nabestaanden te zijn die doelbewust in het graf zijn meegegeven. De rol van de levenden, hun keuzes en rituelen rondom de dood komen daarmee goed in beeld. Het onderzoek toont een duidelijke nuance in de rolpatronen van prehistorische mannen als jager, veehoeder, krijger en bouwer en vrouwen als verzorgers en pottenbaksters.
Oudst bekende grafveld in Nederland
Het neolithische grafveld van Elsloo behoort tot de gemeenschappen van de ‘Lineaire Bandkeramiek’, die zich hier en in grote delen van Europa meer dan 7000 jaar geleden als eerste boeren vestigden. Dit grafveld van Elsloo is het oudst bekende grafveld in Nederland (circa 5100-4950 v.Chr.). Het werd opgegraven door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed onder leiding van prehistoricus Pieter Modderman (1959) en door de Universiteit Leiden (1966).
De vondsten zijn sindsdien in beheer van het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Dit onderzoek is uitgevoerd binnen het programma Kennis voor Archeologie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Een selectie vondsten uit het grafveld wordt vanaf 24 juni 2022 een jaar lang tentoongesteld in het Historiehuis van de Maasvallei in Elsloo.