Ethiek en studentenonderzoek: ‘Studenten hebben dezelfde vragen als onderzoekers’
Wanneer leg je een scriptievoorstel voor aan de Commissie Ethiek? En hoe zorg je ervoor dat studenten hun data goed opslaan? Op 9 juni kunnen scriptiebegeleiders met dergelijke vragen terecht op de Onderwijsmiddag Ethiek. Hoogleraar Herman Paul en beleidsmedewerker Marcel Belderbos vertellen er meer over.
‘In 2019 is de Commissie Ethiek opgericht om ethische vragen binnen onderzoek te helpen beantwoorden’, vertelt Belderbos. ‘Onderzoekers die gebruikmaken van persoonsgegevens of participanten, bijvoorbeeld via interviews, vragen we om hun onderzoeksvoorstel voor te leggen aan deze commissie.’
‘In de commissie ervaren we enerzijds de behoefte om breed na te denken over hoe onderzoek zo in te richten dat het ethisch verantwoord is. Tegelijkertijd zijn er de heel specifieke vragen van onderzoekers die willen publiceren in tijdschriften die eisen dat een commissie ethiek daar een stempel van goedkeuring op zet’, licht Paul toe. En het zijn niet alleen onderzoekers die een antwoord op dergelijke kwesties willen. ‘We merken dat deze vraagstukken ook bij studenten spelen. Zij kampen met dezelfde vragen als de staf: voor een respondent maakt het immers niet uit of er een hoogleraar of een student voor zijn neus staat. Daarnaast horen we steeds vaker van scriptiebegeleiders dat studenten willen publiceren en goedkeuring van een ethiekcommissie nodig hebben.’
Openstelling voor studenten
Daarom stelt de Commissie Ethiek zich ook open voor studenten en hun begeleiders. ‘We beginnen met een proef van een jaar, alleen voor researchmasterstudenten,’ legt Belderbos uit. ‘Nu is ethiek soms nog een vinkje op een beoordelingsformulier dat pas achteraf wordt ingevuld. Wij willen studenten en docenten er bewuster van maken dat het belangrijk is om ethische vragen te stellen voordat het onderzoek begint. Daarbij kan de commissie helpendoor materialen aan te bieden en, als die geen uitkomst bieden, de mogelijkheid te bieden om naar de commissie te komen.’
Geen politie
Scriptiebegeleiders kunnen kennismaken met deze materialen en mogelijkheden op de Onderwijsmiddag van 9 juni, waar verschillende workshops en lezingen op het programma staan. ‘Ik laat zien hoe ik met mijn PhD-studenten vaak aan de hand van real-life-dilemma’s werk’, vertelt Paul, ‘maar ook het opzetten van een datamanagementplan en de checklist wanneer je naar de ethiekcommissie moet komen voorbij.’
Want, zo benadrukken ze allebei, het is zeker niet de bedoeling dat iedere scriptie vanaf nu wordt voorgelegd aan de Commissie Ethiek. ‘Zelf werk ik vooral met historische, gedrukte bronnen,’ zegt Paul. ‘Dan is er geen enkele reden om naar de commissie te komen.’ Ook Belderbos benadrukt: ‘De ethiekcommissie is geen politie. Onderzoek wordt er beter van als van tevoren wordt nagedacht over ethiek, maar dat wil niet zeggen dat je altijd meteen allerlei formulieren moet invullen. Soms is even bellen genoeg.’
De Onderwijsmiddag Ethiek vindt plaats op donderdag 9 juni. Het volledige programma is hier te vinden.