Criminal Justice Publiekslezing: Maarten Kunst over slachtofferrechten
Op 1 juni 2022 gaf hoogleraar Criminologie, Maarten Kunst, een lezing over zijn onderzoek naar de effecten van het spreekrecht op zowel de verdachte als het slachtoffer. Slachtoffers hebben in het Nederlands strafproces bepaalde rechten, waaronder het spreekrecht. Kunst legde de algemene doelen uit van het spreekrecht.
Zo zou het, het emotioneel herstel van de slachtoffers bevorderen, informatieverschaffing zijn voor de rechter en de zichtbaarheid van slachtoffers vergroten, vertelde Kunst. Daarnaast is er ook de hoop dat het spreekrecht bijdraagt aan algemene preventie en dat het berouw opwekt bij de dader.
Er is echter veel kritiek op het spreekrecht, ondanks deze doelen. Strafrechtjuristen stellen dat de onschuldpresumptie, het recht op een eerlijk proces en het gelijkheidsbeginsel onder druk komen te staan door het spreekrecht. Vanuit de andere hoek, stellen victimologen dat het spreekrecht geen therapeutisch effect heeft, maar mogelijk zelfs een anti-therapeutisch effect. Maarten Kunst voegt in zijn onderzoek aan deze kritiek toe, door te speculeren dat het spreekrecht mogelijk bijdraagt aan een (verergering van) morele verwonding van de verdachte.
Kunst ging tijdens de lezing verder in op de term ‘morele verwondingen’. Deze ontstaan wanneer iemand door eigen of andermans toedoen zijn of haar eigen moraliteitsgrenzen overtreed. De term is nog jong, maar het idee erachter bestaat al veel langer. Toen soldaten uit de Verenigde Staten terugkeerden van de Vietnam-oorlog, hadden velen van hen last van ‘perpetration-induced traumatic stress’, wat voort kwam uit de morele verwondingen die ze in Vietnam hadden opgelopen.
Kunst heeft in zijn onderzoek gekeken naar een mogelijk verband tussen het spreekrecht en de (verergering van) morele verwondingen van de verdachte en het verdere effect van het spreekrecht op het gehele strafproces. Er is weinig onderzoek gedaan naar deze vraagstukken, waardoor er geen eenduidige antwoorden mogelijk zijn. Uit het beperkte onderzoek wat er is valt te concluderen dat het spreekrecht weinig effect heeft op het gevoel van berouw van de verdachte.
Kunst concludeerde dat het dus onduidelijk is of slachtofferrechten, en met name het spreekrecht, de gewenste effecten hebben. Hier is weinig over bekend en daardoor des te belangrijker om te onderzoeken.
Verslag: Catherine Vroon