Promotieonderzoek: 'Bezoek aan gedetineerde personen verkleint kans op recidive'
Gedetineerde personen die geregeld bezoek ontvangen van familie of vrienden hebben minder kans op een nieuwe veroordeling op korte termijn dan gevangenen die zelden of nooit bezoek krijgen. Het brengen van bezoeken moet daarom worden gestimuleerd en gefaciliteerd. Dat zegt promovenda Maria Berghuis, die op 23 juni 2022 haar proefschrift verdedigt.
Maria is al heel lang gefascineerd door het gevangeniswezen en een proefschrift schrijven over detentiebezoek lag dan ook voor de hand, vertelt ze. ‘In mijn bachelor heb ik gedetineerde personen in Nederland geïnterviewd voor mijn scriptie en vervolgens heb ik in mijn master een systematische review geschreven over re-integratie programma voor personen die in detentie hebben gezeten. De review is inmiddels gepubliceerd.’
In de wetenschappelijke literatuur wordt vaak gesteld dat een goed sociaal netwerk erg belangrijk is voor een succesvolle re-integratie na een gevangenisstraf, maar empirisch onderzoek hiernaar is nog maar weinig gedaan. ‘Dat vind ik opvallend omdat het behouden en onderhouden van je relaties tijdens detentie erg belangrijk is om zowel praktisch als emotioneel om te kunnen gaan met de (on)bedoelde effecten van een gevangenisstraf zoals het verliezen van relaties, huis, baan, enzovoort.’ Door aanmoediging van haar promotoren Paul Nieuwbeerta en Hanneke Palmen dook zij in de literatuur over bezoek in de gevangenissen. ‘Het is zo boeiend! Vooral omdat het ontvangen van bezoek belangrijk lijkt te zijn, maar is ook heel complex en niet altijd positief.’
Life in Custody Study
Maria’s promotieonderzoek is een van de eerste grootschalige onderzoeken naar bezoek in Nederlandse gevangenissen. ‘Eerst wilde ik een goed overzicht hebben van hoe het bezoek geregeld in de Nederlandse wet, het gevangenisbeleid, en de penitentiaire praktijk. Daarbij heb ik de data gebruikt uit het onderzoeksproject Life in Custody Study, een samenwerking tussen de Universiteit Leiden de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). om in kaart te brengen wie bezoek ontvangt en welke factoren bijdragen aan het (kunnen) ontvangen van bezoek in detentie van diverse relaties. Vervolgens heb ik onderzocht of en hoe het ontvangen van bezoek gerelateerd is aan wangedrag in detentie en crimineel gedrag na vrijlating.’
Uit het proefschrift blijkt dat het ontvangen van bezoek erg belangrijk is voor de kans op recidive. ‘Personen die frequent bezoek hebben ontvangen of in de maanden voor vrijlating meer bezoek kregen, hadden namelijk minder kans op (ernstige) overtredingen binnen zes maanden na vrijlating in vergelijking met personen die geen bezoek hebben ontvangen.’ Het bezoekbeleid van gevangenissen en de geografische plaatsing van gedetineerde personen speelt daarbij een grote rol, zegt Maria. ‘Zelfs als gedetineerde personen sterke relaties hebben met familie en vrienden, kan een verre reisafstand ertoe leiden dat deze relaties minder vaak op bezoek komen. Daarnaast wordt de bezoekfrequentie van relaties verhoogd als inrichtingen meer mogelijkheden bieden om bezoek te ontvangen op gunstige tijden, zoals het weekend. Het is dus belangrijk dat het ministerie van Justitie en Veiligheid de mogelijkheden voor bezoek in gevangenissen en huizen van bewaring stimuleert en faciliteert.’
Bezoek van familie en vrienden is dus belangrijk. Maar wat als een gedetineerd persoon geen sociaal netwerk heeft? ‘Ongeveer 30 procent van alle gedetineerde personen in Nederland heeft in de afgelopen drie maanden geen bezoek ontvangen. Het gaat daarbij vooral om ouderen, alleenstaanden en personen die niet in Nederland zijn geboren. Door deze groepen intensiever te begeleiden en ze te verbinden met andere sociale instanties zoals vrijwilligersorganisaties of gemeenten, kunnen zij geholpen worden bij het opbouwen van een ondersteunend sociaal netwerk tijdens detentie’, zegt Maria.
'Dwing jezelf iets op te schrijven, je kunt het altijd herschrijven.'
Het proefschrift van Maria is een bundel van zes artikelen. Het schrijven van het proefschrift beschouwt ze als een leerzaam proces. ‘Wat mij enorm heeft geholpen is de inkijk in de praktijk. Door te zien hoe bezoek werkt in de praktijk en wat het voor mensen betekent, zowel voor gedetineerde personen als gevangenismedewerkers, lukte het me om een verhaal te maken van de data en bevindingen. Ik kwam daardoor ook sneller op mogelijke verklaringen en implicaties van de resultaten. Bovendien dankzij tips van mijn promotoren, collega’s, en het werken in de wetenschap (d.w.z. veel artikelen lezen en presentaties bijwonen) heb ik nog beter leren schrijven. Soms moet je jezelf ook dwingen om iets op papier te zetten: je kunt het altijd later herschrijven.’
Beginnende promovendi wil ze dan ook graag meegeven niet te streven naar perfectie. Ze haalt daarbij een uitspraak aan van een de Amerikaanse hoogleraar Brené Brown: “Learn to let go of perfectionism: we are all made of strength and struggle.” Durf vragen te stellen en hulp te zoeken, want met elkaar kunnen we zoveel meer leren en bereiken.’
De verdediging van het proefschrift 'Receiving visits in Dutch prisons' vindt plaats op donderdag 23 juni 2022 om 16.15 uur in het Academiegebouw in Leiden. Kijk hier voor meer informatie.
Tekst: Floris van den Driesche
Mail de redactie