Kritiek van ouders doet zeer: een kijkje in het puberbrein
Het lijkt alsof ze compleet hun eigen weg gaan, maar pubers zijn gevoeliger voor de mening van hun ouders dan ze soms doen voorkomen. Het puberbrein reageert sterk op kritiek of lovende woorden afkomstig van ouders. Dat blijkt uit een onderzoek van een interdisciplinaire onderzoeksgroep van psychologen en neurowetenschappers van de Universiteit Leiden.
Maar liefst 63 pubers van 12 tot 18 jaar oud deden mee aan het onderzoek. Tijdens een MRI-scan van hun hersenen kregen zij complimenten, neutrale feedback, of juist kritiek in de vorm van karaktereigenschappen te zien, zogenaamd afkomstig van hun ouder. ‘Op een scherm in de MRI zagen ze de feedback van hun ouder: “Jouw vader vindt jou gemeen”, of “Jouw moeder vindt jou intelligent”. Omdat zowel de ouders als de pubers op een eerder moment vragenlijsten hadden ingevuld over deze karaktereigenschappen, werd het ouderlijk commentaar door de pubers als realistisch ervaren, vertelt onderzoeker Lisanne van Houtum.
Kritiek blijft hangen
Na ieder punt van lof of kritiek gaven de pubers hun stemming aan. Niet geheel onverwachts werd hun stemming beter na een ontvangen compliment en minder goed na negatief commentaar, zeker wanneer die kritiek niet strookte met hun zelfbeeld. Hoewel de pubers evenveel punten van kritiek, lof en neutraal commentaar van hun ‘ouder’ kregen, bleken ze na afloop van de feedback taak toch minder goed over zichzelf te denken. Van Houtum: ‘We denken daarom dat de kritiek van ouders wat meer blijft hangen bij pubers dan gegeven complimenten.’
Het ouderlijk commentaar deed niet alleen iets met het zelfvertrouwen van de pubers, ook reageerde het puberbrein heel anders op complimenten dan op kritiek, zo laten de scans zien. Kritiek zorgde voor activatie van de breingebieden die betrokken zijn bij de verwerking van emoties en pijn. Gebieden die ook geactiveerd worden als mensen fysieke pijn ervaren. Zowel kritiek als complimenten zorgden voor activiteit in gedeelten van de hersenen die gerelateerd zijn aan sociale cognitie, zoals het begrijpen van andermans emoties en bedoelingen.
Pijn
‘Wat de uitkomsten van de scans laten zien is dat kritiek echt ‘pijn’ lijkt te doen. Die pijn blijkt niet minder te zijn bij pubers met een relatief positiever zelfbeeld en die hun ouders als warmer ervaren. Interessant is dat we niet gevonden hebben dat lof van ouders het beloningssysteem in het brein activeert’, vertelt de onderzoeker. Tot nu toe is er vooral veel onderzoek gedaan naar de impact van feedback van leeftijdsgenoten op het puberbrein, en hoe dit samenhangt met het zelfbeeld van pubers. Maar onderzoeksdata naar de invloed van de mening van ouders over hun kinderen ontbreekt grotendeels.
'We kunnen ouders bewust maken van de impact die hun woorden hebben' - Lisanne van Houtum
De uitkomsten helpen de onderzoekers begrijpen wat complimenten en kritiek van ouders doen met pubers. Van Houtum: ‘We kunnen ouders daarmee bewust maken van de impact die hun woorden hebben. Maar het kan ook helpen bij het vormgeven van gezinstherapie en bij verder onderzoek naar psychische problemen bij tieners, zoals depressieve klachten, waarin een laag zelfbeeld en gevoeligheid voor afwijzing vaak een centrale rol spelen.’
Over het onderzoek werd onlangs gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Developmental Cognitive Neuroscience, in het paper Adolescents’ affective and neural responses to parental praise and criticism. Het gepubliceerde paper maakt deel uit van het NWO Vici-project RE-PAIR: Unravelling the Impact of Emotional Maltreatment on the Developing Brain van hoogleraar Bernet Elzinga. Eerder publiceerde de groep al over de impact op het ouderlijke brein, tijdens het ontvangen van kritiek en complimenten over hun eigen kind.
Tekst: Tim Senden