Eerste alomvattende studie over vuurwapengeweld in Europa signaleert alarmerende trends
De duidelijke daling van dodelijk vuurwapengeweld in de EU is sinds 2012 stil gevallen en sommige landen -zoals Zweden- kampen zelfs met een stijging. Een wapenwedloop onder drugscriminelen en de toegenomen illegale beschikbaarheid van vuurwapens kunnen leiden tot meer crimineel en wapengeweld. Dat blijkt uit Project TARGET, een nieuwe, omvangrijke Europese studie waarin Marieke Liem en Katharina Krüsselmann namens de Universiteit Leiden samenwerkten onder coördinatie van het Vlaams Vredesinstituut.
In opdracht van de Europese Commissie zorgt Project TARGET voor de allereerste referentiestudie naar de impact van illegale wapenhandel op vuurwapengeweld in Europa. Dat was hoognodig, zeker nu beleidsmakers uit verschillende Europese landen koortsachtig op zoek zijn naar beleidsantwoorden op schietpartijen en verontrustende evoluties in de illegale vuurwapenhandel.
‘Onze bevindingen suggereren dat losjes gestructureerde of volledig ongeorganiseerde criminele groepen eerder geneigd zijn vuurwapens te gebruiken en vuurwapengeweld vaak beschouwen als een ruilmiddel voor respect.'
Stroom van goedkope en illegale wapens komt op de markt
Aan de hand van tientallen voorbeelden uit Nederland en heel Europa brengt Project TARGET onder meer in beeld hoe een constante stroom van goedkope wapens de illegale markt van vuurwapens ingrijpend transformeert en mogelijk winstgevender maakt. Vaak gaat het om omgebouwde of gereactiveerde wapens, die vanuit Centraal en Oost Europa, Turkije of via postpakketten met onderdelen uit de VS in de verkeerde handen belanden. Maar ook 3D-printing lijkt steeds belangrijker te worden. Vorige maand rolde de Nederlandse Politie nog een clandestiene werkplaats op, waar op dat moment negen 3D-printers onderdelen van vuurwapens aan het printen waren. Verder slagen criminelen er ook steeds beter in om via het internet –al dan niet op het zogenaamde Dark Web –wapens te bemachtigen.
Vuurwapengeweld als ruilmiddel voor respect
Marieke Liem, hoogleraar Sociale Veerkracht en Veiligheid, over de uitkomsten van het onderzoek: ‘Onze bevindingen suggereren dat losjes gestructureerde of volledig ongeorganiseerde criminele groepen eerder geneigd zijn vuurwapens te gebruiken en vuurwapengeweld vaak beschouwen als een ruilmiddel voor respect. Dit blijkt uit plotselinge uitbarstingen van vuurwapengeweld in de grote stedelijke gebieden van Nederland en Zweden. Waargenomen beledigingen van criminelen kunnen leiden tot plotselinge uitbarstingen van vuurwapengeweld, waarbij ook derden het slachtoffer kunnen worden. In deze situaties kan vuurwapengeweld dan endemisch worden.’
Nils Duquet, directeur van het Vlaams Vredesinstituut: ‘Illegaal een vuurwapen aanschaffen kan steeds makkelijker en dichter bij huis, zo blijkt uit ons onderzoek. Zelfs voor kleinere criminelen is het aanbod vaker dan vroeger voldoende groot om zich te bewapenen. Bovendien wordt de onderlinge concurrentie tussen drugscriminelen steeds heviger. Dat zet een wapenwedloop in gang waarbij er naar nog zwaardere wapens gegrepen wordt door wie hoger op de ladder staat.’
Illegale vuurwapenhandel is zelden een nationale beleidsprioriteit, zeggen de onderzoekers. Duquet: ‘De maatschappelijke impact van het geweld dat het met zich meebrengt kan bijzonder plots en ontwrichtend zijn. Binnen de EU wordt er daarom gewerkt aan een structurele, proactieve aanpak. Maar voor heel wat blinde vlekken en probleemgebieden is meer capaciteit, informatiedeling, onderzoek en sluitende regelgeving nodig. Dit rapport is daarvoor een eerste puzzelstuk.’
Contact: Judith van Doorn