Middelbare scholieren zelf laten nadenken over duurzaamheid en beleid
Anne Veens is op een missie. Ze wil dat leerlingen kennis maken met antropologie, en nadenken over de waarde die het kan hebben bij de totstandkoming en uitvoering van beleid. Om dit voor elkaar te krijgen, heeft ze een lespakket ontwikkeld. Afgelopen juli draaide ze met succes de eerste pilot. ‘Veel leerlingen vinden het fijn om betrokken te worden. Zij willen niet slechts ‘de volgende generatie’ genoemd worden, maar ook actief meedenken over actuele onderwerpen’.
Veens studeerde in 2019 af aan de master Global Ethnography, waar zij zich vooral richtte op de ervaringen van boeren, natuurbeheerders en andere betrokkenen bij de uitvoering van natuur- en landbouwbeleid. Inmiddels werkt ze als docent en is ze coördinator arbeidsmarkt binnen de opleiding Culturele Antropologie. Samen met haar schoonzus onderwijskundige Kim Claassen en mediavormgever (en tevens broer) Tom Veens ontwikkelde ze het lespakket. Dit lespakket bestaat uit drie opeenvolgende lessen waarin duurzaamheid, beleid en antropologie aan bod komen. Het doel is om leerlingen zelf te laten nadenken en te laten zien dat niet alleen ecologische en technologische kanten van klimaat- en natuurbeleid belangrijk zijn, maar ook de sociale context waarin het uitgevoerd wordt.
Leerlingen willen meepraten
In de eerste les die ze gaf werd Anne verrast door de reacties van de leerlingen op het thema ‘duurzaamheid’. Veens: ‘Leerlingen uitten dat duurzaamheid door hen ook wel ervaren wordt als een last die op hun schouders wordt gelegd met de boodschap dat zij nu eenmaal ‘de volgende generatie’ zijn die de klimaatproblematiek moet gaan oplossen. Ze gaven duidelijk aan dat ze graag bijdragen aan innovatie, maar niet in de rol van passieve ontvangers van duurzaamheidsbeleid.' Door open het gesprek aan te gaan en te luisteren naar hoe zijzelf duurzaamheid beschouwen ontstond er een goede discussie met als belangrijkste conclusie dat je altijd zelf kritisch moet blijven nadenken over ‘duurzaamheid’ en hoe dat concept niet eenduidig is, maar vele betekenissen kan hebben.
Rollenspel met verschillende perspectieven
Beleid lijkt misschien een taai onderwerp voor middelbare scholieren, maar door het interactieve rollenspel dat Veens ontwikkelde, is het een hele dynamische, praktische les. Aan de hand van twee casestudies over grote grazers en biologische landbouw en bijbehorende rollen worden de leerlingen aangespoord om vanuit een ander perspectief te denken. Het daagt studenten uit te ervaren hoe (inter)nationaal beleid op lokaal niveau voor verschillende betrokkenen een verschillende impact kan hebben. Veens: ‘Bij zowel de introductie van wildlevende dieren in een natuurgebied als bij biologische landbouw zie je dat meestal geen enkele betrokkene tegen verduurzaming van de omgeving is, maar wel dat er botsende belangen, ideeën en gevoelens zijn rondom het beleid dat erop gebaseerd wordt. Een ecoloog zal bijvoorbeeld anders kijken naar het landschap dan een boer die er zijn bedrijf draaiende mee moet houden. Het is goed om daar bewust van te zijn en niet te lang langs elkaar heen te blijven praten.'
Pas als er mensen beginnen te protesteren tegen een bepaald plan, wordt er een antropoloog bijgehaald. Waarom worden we niet vanaf het begin af aan betrokken om de verschillende posities in kaart te brengen?
Kijken naar menselijk gedrag voor het slagen van beleid
In de laatste les leren de scholieren aan de hand van antropologische theorieën en het nature/nurture en het agency/structure-debat over aangeleerd gedrag en hoe dat voor een groot gedeelte onze blik op de wereld om ons heen bepaalt. Dit kan gelinkt worden aan hoe ‘oplossingen’ voor klimaatproblematiek ook zo anders worden ervaren. Veens: ‘Kijken naar sociale omstandigheden wordt vaak gezien als bijkomstigheid. Pas als er mensen beginnen te protesteren tegen een bepaald plan, wordt er een antropoloog bijgehaald. Waarom worden we niet vanaf het begin af aan betrokken om de verschillende posities in kaart te brengen? Om beleid te laten slagen is het namelijk essentieel om te kijken naar het gedrag van mensen en de uitwerking van beleid in de praktijk.'
Lesgeven op middelbare scholen
Na de eerste pilot kreeg Veens enthousiaste reacties van docenten en leerlingen. Ze is gevraagd om dit schooljaar weer met het lespakket op school te komen. Het lesgeven op de middelbare school is Veens goed bevallen. Ze wil het lespakket met de feedback van de leerlingen verder ontwikkelen, en ziet zichzelf in de toekomst wel lesgeven op een middelbare school. Veens: ‘Het leuke vind ik de eerlijkheid en uiteenlopende ideeën van deze jongeren. Ik ben nu een jaar docent op de universiteit en dat bevalt me heel goed, maar soms mis ik wel het contact met de wereld daarbuiten. Hier heeft iedereen bewust gekozen voor antropologie, dat kan soms een beetje als een bubbel voelen. Terwijl het juist ook heel erg leuk en uitdagend is om te praten met leerlingen die nooit van antropologie gehoord hebben en eerder zullen kiezen voor een studie economie of biologie. Dan krijg je in een klaslokaal hele waardevolle discussies, die soms sterk lijken op discussies die ook op grotere schaal worden gevoerd.'