Meer aandacht voor skateboarders in het academische debat
Wereldwijd zijn er zo’n 60 miljoen skateboarders. Toch wordt er in de academische wereld niet altijd serieus naar deze cultuur gekeken. Dat moet anders vindt visueel antropoloog Sander Hölsgens. Afgelopen zomer kwam zijn boek ‘Skateboarding in Seoul’ en de bijbehorende film ‘Reverberations’ OpenAccess beschikbaar. ‘Ik wil het stigma dat rondom skateboarden bestaat weghalen. Er zijn zoveel verhalen te vertellen over skateboarders. Die zijn net zo waardevol als alle andere onderwerpen binnen sociologie of antropologie.’
Zelf staat Hölsgens vanaf zijn tiende op het board. ‘Vaak wordt skateboarden gezien als iets voor kinderen of als speelgoed. Of er wordt gesproken over skaten alsof het één subcultuur is die overal ter wereld hetzelfde is.’ Tijdens zijn reizen en zijn veldwerk zag hij dat dit niet het geval is. ‘Op heel veel verschillende plekken zijn er verschillende skateboarders. Het zijn eigenlijk net mensen.’ Hölsgens vindt het belangrijk dat er binnen de academische wereld meer aandacht komt voor een van de grootste subculturen ter wereld. ‘Er zijn wereldwijd misschien 35 wetenschappers die langdurig onderzoek doen naar skateboarden en dat zijn echt niet allemaal antropologen. Dat is niet veel als je weet dat er naar schatting zo’n 60 miljoen skaters zijn.’
Skaten in skateparken in Seoul
Hölsgens deed zes jaar etnografisch onderzoek in Seoul om in kaart te brengen wat er specifiek is aan de skateboarders daar. In Zuid-Korea wonen 50 miljoen mensen en de nationale skateboardfederatie schat dat er zo’n 20.000 skaters zijn. Wie zijn zij? En hoe verhouden zij zich tot de maatschappelijke normen? Wat Hölsgens het meest opviel, is dat er voornamelijk in skateparkjes wordt geskatet en minder in de openbare ruimte. ‘Dat ging in tegen alles wat ik over skateboarden had gelezen: namelijk dat skaters stadsarchitectuur op een specifieke manier zien en gebruiken. Voor veel skaters zijn bepaalde trappen geen gebruiksobject om vanaf te lopen, maar een skatebare plek met een eigen geschiedenis en betekenis.’ In Seoul is dat ook het geval, maar daar vindt skateboarden toch vooral plaats in een afgesloten ruimte: het skatepark. Hölsgens: 'In Seoul zijn er inmiddels zo’n vijfentwintig en die parken worden lang niet altijd voor skateboarden gebruikt. Het zijn plekken waar je je familie mee naar toe neemt, waar wordt gebarbecued, waar je kunt zijn, ook als je niet aan het skaten bent.'
'Wereldwijd zijn er 35 wetenschappers die langdurig onderzoek doen naar skateboarden. Dat is niet veel als je weet dat er 60 miljoen skaters zijn.’
Verhouden tot wereldwijde skatecultuur
Hölsgens beschrijft in zijn boek de intimiteit van de parkjes en het onderlinge samenzijn. Zuid-Korea is in sommige opzichten een gecontroleerde omgeving. Dat zie je ook terug in de sportgeschiedenis van het land. Sport is voornamelijk vanuit de overheid geregeld, er wordt gesport op aangewezen plekken. De ontwikkeling van skateboarden vond ook plaats binnen die setting. Opvallend is dat er steeds meer en vanuit verschillende hoeken tegenbewegingen plaatsvinden. Hölsgens: ‘Wat je de laatste jaren ziet, is dat sommige skaters in Seoul zich willen verhouden tot de skatecultuur in de rest van de wereld. Zij gaan bewust niet meer naar de skateparken maar zoeken opzettelijk de publieke ruimte op, deels ook om maatschappelijke kritiek te leveren.’
Skateboarden als ontsnapping aan Hell Joseon
Specifiek voor Zuid-Korea is een fenomeen dat ‘Hell Joseon’ wordt genoemd. Met deze term duiden een groeiende groep aan jongeren de als hel aanvoelende sociaaleconomische situatie in Korea aan. Skateboarden is een manier om hieraan te ontsnappen of er kritiek op te leveren. Daarnaast hebben skaters volgens Hölsgens veel waarde voor een stad omdat zij anders tegen het gebruik van een stad aan kijken. ‘Skaters maken een stad mooier, dynamischer en interessanter. Een publieke ruimte hoeft niet alleen maar functioneel te zijn. Hoewel vaak het tegendeel wordt beweerd, denken skaters vaak en kritisch na over hoe je betekenisvolle publieke plekken maakt en koestert. Ze dragen zorg voor hun stad.’
Film en boek OpenAccess
Zowel het boek ‘Skateboarding in Seoul - A Sensory Ethnography’ als de film ‘Reverberations’ zijn OpenAccess beschikbaar. ‘Ik vind het heel belangrijk om de dingen die ik heb onderzocht niet alleen in de academische omgeving te houden, maar het ook terug te geven aan de gemeenschap met wie ik onderzoek heb gedaan. Daarom vind ik het belangrijk om OpenAccess te publiceren, maar ook om mijn werk via bijvoorbeeld Vice en kritische skateplatforms als Jenkem te delen.’ Hölsgens heeft zo’n 15 skaters langdurig gevolgd en werkte nauw samen met fotograaf Jin Yob Kim. De film speelt zich af in de drie grootste en belangrijkste skateparken van Seoul. In de film laat hij niet zozeer de skatetrucjes zien, maar vooral het leven van alledag en het ritme waarin de skaters leven.
Activistisch onderzoek
Momenteel werkt Hölsgens aan een door het NWO gefinancieerde onderzoeksproject: Documented Complexity. Dat gaat over de wisselwerking tussen film en activisme en de vraag hoe documentairemakers media inzetten om sociale veranderingen teweeg te brengen. Onlangs verscheen de verzameling artikelen ‘In Whose Name?’ dat door Hölsgens is samengesteld. ‘Het onderzoek wat ik nu doe, gaat over onrecht. En hoe je dat vanuit je positie als onderzoeker kunt bevragen en inzichtelijk kunt maken.’