Psycholoog schrijft nuchter boek over psychedelische drugs
Psychedelische drugs zoals paddo’s en LSD worden door de één omarmd, en door de ander gezien als levensgevaarlijk. Cognitief psycholoog Michiel van Elk dook in de wereld van de psychedelica en schreef er een opvallend nuchter boek over. ‘Zonder ervaring uit eerste hand vond ik mijn verhaal niet compleet.’
Als het over psychedelische drugs gaat, lijkt de wereld soms verdeeld in twee kampen. Waar de één meent dat paddo’s en LSD levensgevaarlijk zijn, denkt het andere kamp juist dat dit soort drugs wondermiddelen zijn die allerlei mentale aandoeningen helpen genezen. Doordat de beide kampen zich stevig hebben ingegraven, is het ontzettend moeilijk om er een feitelijk en open gesprek over te voeren.
Tijd voor een nuchtere ontdekkingstocht, vond universitair hoofddocent Cognitieve Psychologie Michiel van Elk. Want als je al die beweringen over de goede en slechte kanten van psychedelica op een rijtje zet, wat blijft er dan van over? Onlangs werd zijn boek Een nuchtere kijk op psychedelica (24,99 euro, Das Mag) gepubliceerd.
Om maar direct de olifant in de kamer te benoemen: u gebruikte zelf ook verschillende soorten psychedelische drugs voordat u dit boek schreef. Waarom eigenlijk?
‘Zonder ervaring uit eigen hand vond ik het verhaal dat ik in het boek vertel niet compleet, dus ben ik als een soort antropoloog aan participerende observatie gaan doen. Ik heb onder meer truffels gebruikt en aan een ayahuasca-ritueel meegedaan [ayahuasca is een hallucinatieopwekkende drank, red.].’
'Ik ben als een soort antropoloog aan participerende observatie gaan doen'
Vertroebelt dat uw objectieve blik niet?
‘Dat is een valkuil waar je als onderzoeker rekening mee moet houden. Ik ben me ervan bewust dat vooroordelen een rol kunnen gaan spelen, en dat geef ik ook een plek in mijn boek. Je kunt dit in de wetenschap ondervangen door checks and balances in te bouwen. Vorig jaar heb ik een Vidi-beurs van NWO [de Nederlandse organisatie voor wetenschappelijk onderzoek, red.] gekregen om op een zo open en transparant mogelijke manier te onderzoeken wat psychedelica met onze hersenen doen. Zo is het belangrijk om voorafgaand aan je onderzoek bepaalde hypotheses te noteren, en deze niet in de loop van je onderzoek te veranderen. Ook is het belangrijk je data openbaar te maken, zodat anderen het onderzoek kunnen nadoen. Voldoe je aan die voorwaarden, dan kan enige ervaring met psychedelica vanuit wetenschappelijk oogpunt juist van pas komen, omdat je bij je onderzoeksopzet bijvoorbeeld rekening houdt met de heftige ervaringen van deelnemers.’
Wat zijn psychedelische drugs?
Psychedelica zijn drugs waardoor iemand de wereld anders ziet en meemaakt. Het besef van tijd en ruimte kan veranderen. Zo’n ervaring noemen mensen een trip. Daarom worden psychedelica ook vaak tripmiddelen (of hallucinogenen) genoemd. Voorbeelden van tripmiddelen zijn LSD, paddo’s of truffels, 2C-B, salvia en ayahuasca.
Wat wilt u precies vertellen met uw boek?
‘Ik heb een boek geschreven dat de middenweg bewandelt, dus tussen de sceptici en enthousiastelingen. Waar sommige mensen een schrikbeeld hebben van hallucinerende mensen die doordraaien en uit ramen springen, hebben anderen juist een extreem rooskleurig beeld van psychedelica die allerlei mentale problemen oplossen. In dit boek laat ik zien dat de beide extremen grotendeels onjuist of onbewezen zijn.’
'De beide extremen zijn grotendeels onjuist of onbewezen.'
Laten we het allereerst over de negatieve effecten hebben. Wat klopt daar niet aan?
‘De verhalen zijn vaak flink overtrokken. Zelf kom ik uit een strenggelovige pinkstergemeente, en ben ik opgevoed met het idee dat alle drugs des duivels zijn. Maar gaandeweg kwam ik erachter dat het schrikbeeld niet bleek te kloppen. Zo worden psychoses vooral getriggerd door drugs, en niet veroorzaakt. Zo’n psychose is onderhuids vaak al aanwezig, en zou waarschijnlijk ook in andere stressvolle situaties aan de oppervlakte zijn gekomen. Een bad trip is vrij goed te voorkomen met een nuchtere begeleider op een fijne plek. En terugkerende hallucinaties in de periode na het drugsgebruik – daar is wetenschappelijk nog nooit hard bewijs voor verzameld.’
En de positieve effecten?
‘Daar zijn de meningen nog over verdeeld. Zo zijn er bijvoorbeeld veel claims dat psychedelica kunnen helpen bij allerlei stoornissen die te maken hebben met rigide gedachtepatronen, zoals OCD, depressie, angststoornissen en verslavingen. Daar is echter nog lang niet voldoende bewijs voor, en we kunnen dus niet met zekerheid zeggen of er een positief effect bestaat. Wel is er steeds meer bewijs dat mensen met een posttraumatische stressstoornis baat kunnen hebben bij een behandeling met MDMA. Ook is in wetenschappelijk onderzoek vastgesteld dat gezonde gebruikers van psychedelische drugs dit vrijwel consequent in hun top vijf van meest zingevende ervaringen zetten, vaak samen met het krijgen van een kind of andere levensveranderende gebeurtenissen.’
Je komt zelf uit een strenggelovig nest. Wat zeggen je oude schoolvrienden van je bijzondere onderzoeksgebied?
‘Ze denken dat het een fase is, dat ik na mijn gelovige jaren nu door een soort uitgestelde puberteit ga. Ik hoop dat ze mijn boek gaan lezen, en dat ze even door mijn ogen naar de materie kunnen kijken, met dezelfde sceptische fascinatie.’
Tekst: Merijn van Nuland
Copyright beeld in tekst: Apollo via Flickr
Lees ook: Trauma’s bestrijden met MDMA en virtual reality
Veteranen die door een missie posttraumatische klachten oplopen, hebben vaak veel last van complexe en chronische klachten. Bijzonder hoogleraar Eric Vermetten zoekt naar nieuwe manieren om die hardnekkige klachten te helpen verwerken. Eén van de mogelijke medicijnen: de partydrug MDMA.