Moord en doodslag nemen af, maar niet in het criminele milieu
Sinds de jaren negentig neemt het jaarlijkse aantal moorden in Nederland sterk af. In hun zoektocht naar een verklaring deden wetenschappers Pauline Aarten en Marieke Liem een opvallende ontdekking: de daling verschilt sterk als je de moorden opsplitst in categorieën. Publicatie in het European Journal on Criminal Policy and Research.
In de hele Westerse wereld nam het aantal moorden de laatste decennia af. Specifiek voor Nederland splitsten Aarten en Liem de moorden in de periode 1992-2016 op in verschillende geweldstypen. Na analyse van de duizenden zaken kwamen ze tot de conclusie dat de afname in deze periode onevenredig verdeeld was: waar het ene type moord en doodslag wél zienderogen afnam, bleven andere dodelijke geweldsuitbarstingen juist opvallend stabiel.
Minder ‘ruziemoorden’, evenveel crimineel geweld
De afname van het aantal moorden komt in deze periode grotendeels door het verminderde aantal ‘ruziemoorden’. Denk daarbij aan knokpartijen in het uitgaansleven of twee zakenpartners die een meningsverschil op bloedige wijze beslechten. Ook het aantal roofmoorden en partnermoorden nam in deze jaren af. Opvallend genoeg bleef het aantal moorden in het criminele milieu juist vrijwel gelijk.
De uitsplitsing naar categorieën kan volgens onderzoeker Pauline Aarten bijdragen aan een beter begrip van de mechanismen achter de dalende trend. ‘Mogelijke verklaringen voor de daling worden nu vaak gezocht in brede sociologische theorieën, zoals de afnemende ongelijkheid. Maar waarom blijft het aantal moorden in het criminele milieu dan nagenoeg gelijk? Wij denken dat er wellicht verschillende verklaringen zijn voor verschillende geweldstypes.’
Internet als mogelijke verklaring
Een mogelijke verklaring voor de afname van het aantal ruziedoden en roofmoorden is volgens Aarten de opkomst van het internet in deze periode. Doordat mensen hun vertier vaker achter een beeldscherm zoeken en minder op straat, raken ze minder snel met elkaar in een gewelddadig conflict verzeild. Daarnaast is er voor roofovervallers minder te halen, omdat cashgeld langzaam maar zeker wordt vervangen door digitaal bankieren. De daling van het aantal partnermoorden komt vermoedelijk doordat vrouwen een sterkere positie in de maatschappij hebben verworven, en er meer opties zijn om een slechte relatie te verbreken.
‘Dodelijke conflicten in het crimineel milieu zijn veel stabieler,’ zegt Aarten. ‘Hier heeft het internet veel minder effect, omdat het vaak gaat om de handel in of het gebruik van illegale drugs of wapens. Denk daarbij aan ruzies tussen drugsverslaafden, liquidaties door bendes en uit de hand gelopen ripdeals [berovingen tijdens illegale transacties, red.].’
Daling stagneert
Uitgerekend de laatste jaren lijkt het aantal moorden niet verder te dalen. In hun toekomstige onderzoek willen Aarten en Liem – met behulp van hun eigen Dutch Homicide Monitor – dan ook onderzoeken hoe de trend sinds 2016 is veranderd, en of ook hier verschillen zitten tussen de categorieën. Aarten: ‘Daarbij willen we ook de invloed van de coronacrisis bestuderen. Als je gedwongen binnen zit tijdens een lockdown verwacht je bijvoorbeeld minder roofmoorden maar meer partnermoorden. Wij willen uitzoeken of dit soort aannames kloppen.’
Tekst: Merijn van Nuland
Meer horen? Kom naar de 3 October University
Onderzoeker Marieke Liem vertelt meer over haar onderzoek naar moord en doodslag tijdens de 3 October University. Die vindt dit jaar plaats op 4 oktober in het Van der Werfpark. Kom je luisteren?