Europese steun voor Vlaams-Nederlands project in strijd tegen desinformatie
Nederlandse en Vlaamse partners, waaronder de Universiteit Leiden, binden met het European Digital Media Observatory (EDMO) samen de strijd aan tegen de verspreiding van fake news en krijgen daarvoor steun van de Europese Commissie.
Desinformatie heeft de afgelopen jaren veel schade aangericht, zowel in het buitenland als in de Vlaamse samenleving. De coronacrisis heeft daarbij een belangrijke rol gespeeld en de verspreiding van nepnieuws in een stroomversnelling gebracht. Een evenwichtige, onpartijdige en betrouwbare berichtgeving, gebaseerd op feiten, biedt weerwerk en is essentieel voor een goed functionerende democratie.
De Europese Commissie erkent de relevantie van de strijd tegen desinformatie en heeft twee miljoen euro toegekend aan het Vlaams-Nederlandse EDMO-project. Binnen dat project wordt een multidisciplinaire hub opgericht door én voor wetenschappers, factcheckers, mediabedrijven en andere belanghebbenden.
De Leidse bijdrage
Vanuit de Universiteit Leiden nemen de Nieuwscheckers deel aan het project. Universitair docent Alexander Pleijter is ontzettend blij met de toekenning van de Europese Commissie. 'Tot nu toe hebben we voor Nieuwscheckers meestal kleinere subsidies gekregen, waarmee we tijdelijk of projectmatig konden werken. Maar met deze grotere toezegging kunnen we de redactie van Nieuwscheckers professionaliseren op de langere termijn. Dat is ontzettend fijn. Ook voor onze journalistiekstudenten trouwens, want we willen factcheckers aanstellen die bijvoorbeeld specialistische kennis hebben over beeldverificatie of medische journalistiek.'
Pleijter hoopt drie mensen aan te stellen die Nieuwscheckers komen ondersteunen, op organisatorisch en inhoudelijk vlak. Nieuwscheckers zal onder meer het complete Vlaamse en Nederlandse netwerk van factcheckers en desinformatie-experts in kaart brengen en aan elkaar verbinden. Met behulp van nieuwsbrieven en bijeenkomsten kan er zo een levend netwerk ontstaan, zodat er onderlinge kennisuitwisseling kan plaatsvinden. 'Ik heb goede hoop dat we zo meer gezamenlijkheid kunnen creëren, die ook na de looptijd van twee jaar zal blijven bestaan.'
Mediawijsheid versterken en nepnieuws detecteren
De samenwerking maakt deel uit van het European Digital Media Observatory (EDMO), een internationaal netwerk van hubs waarbinnen experts op het gebied van desinformatie kennis delen en de krachten bundelen. Naast de Nederlands-Vlaamse hub gaan in het najaar nog zeven andere EDMO-hubs in Europa van start. Zo maakt EDMO het publiek mediawijzer, zowel in de lage landen, als in heel Europa.
De komende drie jaar zal de hub aanzwellende desinformatie-campagnes niet alleen detecteren, maar ook factchecks produceren en publiceren. Daarnaast wordt een onderzoeksteam aangesteld. Dit team analyseert verschillende strategieën en methodes die nepnieuws detecteren op het gebied van proces, effectiviteit en toepasbaarheid binnen het Europese beleid en juridisch kader.
'Met deze grote toezegging kunnen we de redactie van Nieuwscheckers professionaliseren op de langere termijn. Dat is ontzettend fijn.'
Europese samenwerking
De verschillende partners van het EDMO-project bundelen complementaire expertisedomeinen, van onderzoek tot publicatie. Aan de Vlaamse kant zetten VRT, Knack, KU Leuven en Textgain hun schouders onder het project. Aan de Nederlandse kant zijn dat het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Universiteit Leiden, Universiteit van Amsterdam, het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP) en het onderzoekscollectief Bellingcat. Verder wordt er intensief samengewerkt met Netwerk Mediawijsheid en Mediawijs, twee netwerkorganisaties die zich in Nederland en Vlaanderen inspannen om mediawijsheid bij kinderen, (kwetsbare) volwassenen en mediaprofessionals te bevorderen.
Nederlands als taal zal alvast goed vertegenwoordigd zijn binnen het Europees EDMO netwerk. De Europese Commissie kondigde aan ook een tweede hub in de lage landen te subsidiëren, gericht op factchecking in het Nederlands, Frans, Duits, Engels en Luxemburgs. Onder de naam EDMO BELUX zullen de Vrije Universiteit Brussel (Brussels School of Governance + SMIT), Université Saint-Louis Bruxelles, Mediawijs, RTL, Agence France Presse (AFP), EU DisinfoLab en Athens Technology Center hiervoor instaan. EDMO BENL en EDMO BELUX zullen uiteraard nauw samenwerken.
‘Het maken van propaganda is gedemocratiseerd’
Peter Burger is - samen met zijn collega Alexander Pleijter - de drijvende kracht achter de Nieuwscheckers. In dit interview vertelt hij over zijn drijfveren en nut en noodzaak van factchecken. 'Het is vaak helemaal niet moeilijk om nepnieuws te checken. Haal een afbeelding even door Google en je kunt de meeste blunders al voorkomen.'