Bezoek Kamerleden in teken van interdisciplinair onderzoek en samenwerking
Kwalitatief goed onderwijs, onderzoek waarbij verschillende faculteiten betrokken zijn, samenwerking tussen universiteiten en de middelen vanuit het Rijk om dat mogelijk te maken. Daar ging het op 28 juni over tijdens een werkbezoek van de vaste Kamercommissie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan de Vereniging van Universiteiten (VSNU) – met de Universiteit Leiden als decor.
Tweede Kamerleden Hatte van der Woude (VVD), Habtamu de Hoop (PvdA) en Harm Beertema (PVV) werden door de Leidse collegevoorzitter Annetje Ottow bijgepraat over een bewogen coronajaar.
‘Covid is echt een zorgenkind geweest. We zijn dagelijks bezig geweest met het welzijn van onze studenten. Tegelijkertijd heeft de crisis ook een enorme digitaliseringsslag teweeggebracht aan onze universiteit.’
Ottow vertelde ook over het baanbrekende onderzoek dat gedaan wordt aan de Universiteit Leiden, bijvoorbeeld op het gebied van medicijnontwikkeling en kunstmatige intelligentie. Op onder andere dat laatste onderwerp wordt succesvol samengewerkt binnen de strategische alliantie Leiden-Delft-Erasmus Universities, een initiatief van de drie Zuid-Hollandse universiteiten.
'Ondanks de coronacrisis hebben veruit de meeste studenten hun studiepunten gehaald, want wat kon je anders dan studeren?' - Pieter Duisenberg
De grote impact die corona gehad heeft op de universiteiten en vooral ook op de studenten, was voor VSNU-voorzitter Pieter Duisenberg reden om ook de keerzijde te laten zien, of liever te laten horen. Hij speelde een geluidsfragment met feestende jongeren af, opgenomen door zijn studerende dochter die vrijdagnacht de opening van de nachtclubs vierde. ‘Ondanks de coronacrisis hebben veruit de meeste studenten hun studiepunten gehaald, want wat kon je anders dan studeren?’ Het was meteen ook een oproep aan de Kamerleden om de studenten niet het eerste ‘slachtoffer’ te laten zijn, als er in de herfst (vanwege een mogelijk nieuwe coronagolf) toch weer beperkende maatregelen genomen moeten worden.
Structureel meer geld naar hoger onderwijs
Maar corona is zeker niet de enige uitdaging waar Nederlandse universiteiten zich voor gesteld zien. De hoge werkdruk onder wetenschappers en universitair docenten, de steeds grotere aantallen studenten en de achterblijvende geldstromen vanuit het Rijk, zijn slechts enkele van de andere uitdagingen die Duisenberg noemde. Hij zou graag zien dat Nederland structureel drie procent van het bruto binnenlands product (bbp) gaat besteden aan het hoger onderwijs. ‘Om in wielrentermen te spreken: we zitten nu in het peloton van twee procent bbp. Er is een gat met de kopgroep, waarin landen als Amerika, Duitsland en Japan zitten en we mogen de aansluiting niet missen. Dat zou desastreus zijn voor de kwaliteit van onze universiteiten.’
Naast een structureel hoger bedrag werd de Kamerleden ook gevraagd om bestuurders van Nederlandse universiteiten meer middelen te geven om te kunnen sturen op de instroom van studenten, bijvoorbeeld uit het buitenland. ‘Als we iedereen toelaten, maar er komt geen geld bij, dan gaat dat ten koste van de kwaliteit’, aldus Martijn Ridderbos (vice-voorzitter college van bestuur). ‘We staan heel erg onder druk.’
'Juist die jonge wetenschappers ervaren een hele hoge werkdruk, omdat ze zich nog moeten bewijzen' - Annemarie Samuels
In een paar kleinere samenkomsten met studenten, wetenschappers en docenten was er wat meer ruimte voor een persoonlijk gesprek. Zo vertelde medisch antropoloog Annemarie Samuels over haar onderzoek naar palliatieve zorg op verschillende plekken in de wereld. Het is een onderzoek waarin vooral jonge onderzoekers uit verschillende vakgebieden samenwerken.
‘Juist die jonge wetenschappers ervaren een hele hoge werkdruk, omdat ze zich nog moeten bewijzen’, vertelde Samuels, die daarna door het VVD-Kamerlid gevraagd werd om een cijfer op die werkdruk te plakken. ‘70 procent van onze tijd moeten we aan onderwijs besteden, maar dat is vaak meer en daarom gaat het onderzoek in veel gevallen naar de avond- en weekenduren.’ In een ander gesprek vertelden twee studenten over hun studiejaar in coronatijd en in een derde gesprek kwam de samenwerking binnen Leiden-Delft-Erasmus Universities aan bod.
-
Annemarie Samuels (rechts) vertelt Kamerlid Hatte van der Woude (links) over haar onderzoek -
Studenten praten met Tweede Kamerlid Harm Beertema (tweede van links) over studeren voor, tijdens en na corona -
Wim van den Doel vertelt over de strategische alliantie Leiden-Delft-Erasmus Universities
Samenwerking op Leiden Bio Science Park
Aandacht voor samenwerking was er ook tijdens een korte bustour over het Leiden Bio Science Park, waar bedrijven en de onderzoekers en studenten van de universiteit elkaar vinden in onderzoek en bijvoorbeeld medicijnontwikkeling. ‘Het is een enorme economische motor voor de regio en in de coronacrisis is het bedrijvenpark ook gewoon doorgegroeid’, vertelde rector magnificus Hester Bijl.
Ook gevestigd op dat terrein ligt de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen, waar een rondleiding te voet volgde. De Kamerleden kregen van hoogleraren Hubertus Irth en Micha Drukker meer uitleg over het innovatieve onderzoek naar stamceltherapieën. Professor Jan Aarts vertelde meer over het onderzoek naar kwantumtechnologie en toonde daarbij de door de universiteit ontwikkelde ‘meest stabiele microscoop ter wereld’, waar een speciale trillingvrije ruimte voor gebouwd werd.
-
Jan Aarts (links) geeft uitleg over de meest stabiele microscoop ter wereld -
Micha Drukker vertelt over zijn ontdekkingen op het gebied van stamceltherapie
Om het interdisciplinaire karakter van de Universiteit Leiden te benadrukken kregen de bezoekende Kamerleden tijdens de lunch mini-hoorcolleges over speciale stimuleringsprogramma’s. Hoogleraar Marieke Liem, een van de initiatiefnemers van het stimuleringsprogramma Sociale Veerkracht en Veiligheid, vertelde over haar onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag en liet zien hoe jongeren in dat onderzoek betrokken worden. Zo kijken sociale wetenschappers naar de veerkracht van jongeren die bepaalde vormen van grensoverschrijdend gedrag hebben meegemaakt. Archeologen onderzoeken binnen het project hoe het zit met het stellen van grenzen in het verre verleden en onderzoekers van de rechtenfaculteit bekijken hoe grensoverschrijdend gedrag ligt vastgelegd in de wet.
'De coronavaccins zijn zo snel ontwikkeld omdat er heel veel artificial intelligence is toegepast, bijvoorbeeld bij het maken van modellen' - Aske Plaat
Ook op het gebied van kunstmatige intelligentie vindt veel interdisciplinair onderzoek plaats, zo vertelde hoogleraar Aske Plaat, een van de initiatiefnemers van het stimuleringsprogramma SAILS. Binnen dat programma werken de zeven Leidse faculteiten samen op het gebied van kunstmatige intelligentie, ofwel artificial intelligence (AI). ‘De coronavaccins zijn zo snel ontwikkeld omdat er heel veel AI is toegepast, bijvoorbeeld bij het maken van modellen’, aldus Plaat. ‘Maar je ziet dat AI ook een steeds grotere rol gaat spelen in de sociale wetenschappen, waar een enorme beweging naar dataconversie aan de gang is.’
Herstel van biodiversiteit in de polder
Hoogleraar environmental sustainability, Jan Willem Erisman, vertelde over het interdisciplinaire onderzoek Liveable Communities - Liveable Planet. In het Zuid-Hollandse gebied Vrouw Vennepolder heeft een burgercoöperatie een stuk land gekocht. De komende tien jaar wordt daar onderzoek gedaan naar het herstel van biodiversiteit en wordt er gekeken naar welke vormen van landbouw mogelijk zijn in het gebied.
Ter afsluiting benadrukte Martijn Ridderbos dat het college van bestuur wil blijven inzetten op interdisciplinair onderzoek. ‘De komende vier jaar stellen we daarvoor 20 miljoen uit onze eigen reserves beschikbaar. Maar we hopen dat die financiering ook van buiten gaat komen.’
Tekst: Tim Senden
Foto's: Marc de Haan