Bart Barendregt ontvangt Vici-beurs voor onderzoek naar Artificial Intelligence in Moslim Zuidoost-Azië
Er is nog heel weinig bekend over de relatie tussen religie en de digitale toekomst. Bart Barendregt, Bijzonder Hoogleraar Antropologie van de Digitale Diversiteit van het Instituut Culturele Antropologie en Ontwikkelingssociologie, gaat daar verandering in brengen. Voor zijn onderzoeksproject ‘Eén tussen de Nullen, een Antropologie van Artificial Intelligence in islam’ ontvangt hij als enige Leidse wetenschapper dit jaar de prestigieuze Vici-beurs van het NWO.
Reflecteren op de huidige digitale transitie
Zowel geloof als technologie wordt vaak vanuit extremen bekeken. In het geval van AI (Artificial Intelligence) gebeurt dat vaak vanuit een Westers seculier perspectief. AI wordt vaak gedefinieerd als ‘technologieën met het vermogen om taken uit te voeren waarvoor anders menselijke intelligentie vereist is’. Barendregt: 'Eigenlijk is er geen universele definitie van AI. Wat AI is en wat AI doet zijn sociale constructies en deze wisselen sterk naargelang tijd en context. Die verschillende ideeën en de hieruit voortvloeiende verschillende claims op hoe de toekomst er mogelijk uit gaat zien, is de kern van ons onderzoeksproject.' Door met een antropologische blik te kijken naar het alledaagse gebruik van AI binnen de islam en door middel van innovatieve onderzoeksmethodologie wil Barendregt meer inzicht bieden in de diverse en complexe meningen rondom kunstmatige intelligentie en bijdragen aan de wetenschappelijke discussies over AI.
Wetenschappelijke discussie over kunstmatige intelligentie
Barendregt en zijn team kijken naar waar de makers en gebruikers van kunstmatige intelligentie en de islam elkaar ontmoeten. Als antropoloog is hij vooral geïnteresseerd in wat men “mensgerichte AI” noemt: wat doen nieuwe opkomende technologieën met menselijke verhoudingen. Barendregt: 'Ik kijk niet zozeer naar wat AI kan, maar ik kijk naar de perceptie wat we dénken dat AI kan en gaat kunnen in de toekomst.' Met dit onderzoek richt hij zich specifiek op de contrasten van AI gebruikers in de islamitische wereld. De komende vijf jaar zal hij antwoord geven op de vraag wie deze makers en gebruikers zijn, hoe zij elkaar versterken, waar zij botsten en in welke toekomstvisies deze opgedane kennis resulteert. 'Meestal kijkt men naar AI als technologie, iets dat ontworpen is in een lab. Dat is zeker belangrijk, maar AI-technologieën worden ook gebruikt “in het wild”, dus buiten het lab. De gebruikers doen er soms heel andere dingen mee dan aanvankelijk beoogt.' Daar ziet Barendregt een duidelijke overeenkomst met de religieuze islamitische wereld. 'Oelama (islamitische geleerden) en rechtsgeleerden schrijven voor hoe islam moet worden geïnterpreteerd, maar de ‘levende religie’ in de handen van gebruikers uit zich in andere vormen.'
Waar AI en de islam elkaar ontmoeten: Moslim Zuidoost Azië
Moslim Zuidoost Azië is de perfecte plek voor onderzoek naar AI en de islam vanwege de snelle ontwikkeling en implementatie van digitale technologie. Barendregt richt zich op drie samenlevingen in Zuidoost Azië die ook representatief zijn voor andere delen van de islamitische wereld. In Maleisië, een constitutioneel islamitisch land met verregaande staatsinmenging, wordt gekeken naar de rol van AI in entertainment en streaming platforms als Nurflix en Islamic Tunes. In Indonesië, het grootste Moslimland ter wereld dat seculier bestuurd wordt en een jonge orthodoxe middenklasse kent, richt het onderzoek zich op de AI educatie aan twee islamitische universiteiten. Tot slot wordt er in Singapore, een land waarin Moslims een minderheid zijn, gekeken naar apps en web portals die de gebruiker een sharia-overeenkomstige levensstijl voorschijven bij zelfdisciplinering.
Innovatieve mix van onderzoeksmethoden
Uniek aan het onderzoek van Barendregt is de innovatieve mix aan onderzoeksmethoden. Hij maakt gebruik van big data-analyse om inzicht te geven in de geschiedenis en diversiteit van toekomstclaims via AI in islam. Klassieke antropologische etnografische methoden zoals lange termijn observatie, interviews en surveys in de drie landen zelf zorgen voor deep data. De resultaten van zijn onderzoek worden gepresenteerd in de vorm van ethnographics: interactieve video’s, infograpics en etnografisch tekeningen. Deze ethnographics moeten de ingewikkelde en onzichtbare technologieën voor een breed publiek begrijpelijk maken via bijvoorbeeld een interactieve website, podcasts en een stripboek. Ook wil Barendregt met lokale partners in de Zuidoost Aziatische landen een AI literacy programma opzetten. Daarnaast draag het onderzoeksproject bij aan de wens van UNESCO om tot een meer cultureel sensitieve benadering van AI ethiek te komen.