Wat te doen tegen racisme? ‘Ren niet weg van je fouten’
Discussiëren over gevoelige thema’s als discriminatie is niet altijd even makkelijk. Om de dialoog te bevorderen, organiseerde het Honours College Law in september een themamiddag recht en racisme. Een boeiende middag, waarin studenten en experts inzichten uitwisselden: “Belangrijk dat je gezien kan worden.”
Het online evenement was een initiatief van hoogleraar rechtssociologie Maartje van der Woude en de studenten aan wie zij afgelopen jaar het honoursvak Colorblind Criminal Justice gedoceerd had. Naar aanleiding van de Black Lives Matter-protesten in Amerika nam Van der Woude contact op met haar oud-studenten: “Ik heb gevraagd of ze behoefte hadden om hier verder over te praten en voorgesteld om die discussie breder te voeren dan met hen alleen. Dat idee werd zeer positief ontvangen.”
Het resultaat: een themamiddag over vragen die ook in het honoursvak centraal stonden. Kun je wel kleurenblind zijn? En moet je dat willen, als mens en als rechter? Antwoorden kwamen van studenten die reflecteerden op hun tijd bij het Honours College en van gastsprekers uit het academisch en maatschappelijk veld, die in panels met elkaar in gesprek gingen. Medewerkers en studenten van de Universiteit Leiden konden meekijken.
Wil je meer weten over diversiteit in de wetenschap? Kijk mee met ons online symposium op vrijdag 22 januari 2021 met vice-rector Hester Bijl, diversity officer Aya Ezawa en vele anderen.
Criminologie tot geschiedenis
Na een korte inleiding van Van der Woude trappen Nikki Heideman en Melda Güvercin het evenement af. Als rechtenstudenten leerden zij bij Colorblind Criminal Justice anders te kijken naar hun vakgebied. “Er is weinig aandacht voor hoe de wet zou moeten zijn”, zegt Melda. “Gelukkig bracht dit vak daar verandering in. We bestudeerden de wisselwerking tussen recht en maatschappij.” Daarbij gingen ze interdisciplinair te werk. Zo kregen ze literatuur voor de kiezen van criminologie tot psychologie en van politicologie tot geschiedenis. Dat zette hen aan het denken. “Als je maatschappelijke kwesties beter wilt begrijpen, kan dat alleen door disciplines te combineren.”
De ander is ook een mens
De stof kwam pas echt tot leven met de studiereis naar San Francisco, waar de studenten bij uiteenlopende organisaties langsgingen, zoals de politie. “Vol trots liet een agent zien welke wapens hij tot zijn beschikking had”, memoreert Nikki. Niet alleen de materiële macht van de politie voelde voor haar ongemakkelijk aan – ook de mentaliteit: “De agent praatte veel over good guys versus bad guys. Hij vond dat de straffen hier nog erg licht waren.” Dat de ‘bad guys’ ook mensen waren, daar leek hij aan voorbij te gaan, vond Nikki.
Waar politiegeweld vandaan komt, hoorden de studenten bij APTP, een organisatie die zich daartegen inzet. “Sommige agenten zijn agressief, maar andere zijn gewoon bang. Ze raken in paniek.” Ex-gang-lid en universitair docent George kwam met een oplossing. “Hij zei tegen ons: racisme draait om de vraag of je wel of niet een mens bent. Vooroordelen ga je tegen door te beseffen dat de ander óók een mens is, emoties heeft en bang kan zijn.”
Een ingewikkelde puzzel
Terug in Nederland keken Melda en Nikki met andere ogen naar het land waar zij waren opgegroeid: “Ook hier is ongelijkheid aanwezig. We moeten in staat zijn daar een serieus gesprek over te voeren.” Met die woorden dragen ze het stokje over aan een panel, dat zich buigt over de vraag of rechters kleurenblind zouden moeten zijn.
“If you can’t see race, how can you deal with racism?”, vraagt de Amerikaanse PhD-kandidaat Alison Fischer zich af. Kleurenblindheid schaadt volgens haar gelijke behandeling, omdat mensen hun eigen perspectief als norm nemen. Hoogleraar immigratierecht Peter Rodrigues is het daarmee eens: “Anonimiteit werkt niet in de strafrechtketen. Daar gaat het over mensen – het is belangrijk dat je gehoord en gezien kan worden.”
Dat geldt overigens ook voor witte mensen, vult lector afhankelijkheidsrelaties Janine Janssen aan: “Als je het alleen over white privilege hebt, krijg je twee groepen mensen: zij die worden bevoordeeld en zij die worden benadeeld. Volgens mij zit de puzzel ingewikkelder in elkaar dan dat.”
Moreel geladen
Over één ding lijken alle panelleden het in ieder geval eens: de dialoog moet doorgaan. “Als we het zo moreel geladen maken, kan je alleen nog maar ontkennen”, denkt Rodrigues, die spreekt vanuit zijn ervaring als coach bij de politie. “Ik begin trainingen altijd met de bekentenis dat ook ik discrimineer. Het gaat erom dat we elkaar kunnen corrigeren.” En, benadrukt Fischer, dat we wat doen met die correcties: “Je gaat fouten maken, maar ren daar niet van weg. Ren er juist naartoe, en bedenk wat je volgende keer beter kunt doen.”
Fotografie: Honours College Law
Tekst: Michiel Knoester
Mail de redactie
