Feit of fabel: Mensen met autisme hebben geen empathie
Het thema van de Autismeweek 2023 draait om diversiteit. Wij vroegen orthopedagoog en klinisch neuropsycholoog Yvette Dijkxhoorn de fabel ‘mensen met autisme hebben geen empathie’ te behandelen. Volgens haar is het eerder een vooroordeel dan een fabel: "De diversiteit in het tonen van empathie is groot, zowel bij mensen met autisme als in de gehele populatie."
Cognitieve empathie, emotionele empathie en compassie
Empathie wordt over het algemeen gedefinieerd als het vermogen om de gevoelens en emoties van anderen te herkennen, te begrijpen en te delen. Dit wordt vaak onderverdeeld in drie vormen: cognitieve empathie, emotionele empathie en compassie. Cognitieve empathie of perspectiefname is het weten wat de ander voelt en denkt, emotionele empathie wordt vaak omschreven als het meevoelen met de emoties van de ander, terwijl compassie om het handelen - bv. troosten - gaat.
Een deel van deze processen lijkt aangeboren, terwijl een belangrijk deel ook aangeleerd is. Zo kunnen jonge kinderen zeker meevoelen en zelfs overspoeld raken als bijvoorbeeld hun moeder verdrietig is en dat is precies wat mensen met autisme vaak beschrijven: 'ik voel heel erg mee, raak overspoeld en blokkeer, waardoor ik niet meer kan reageren'. Dit wordt door Smith de ‘Empathy Imbalance Hypothesis’ genoemd, maar ook de 'Intense World Theory' van Markram kan een verklaring voor dit verschijnsel zijn.
Yvette Dijkxhoorn: "De diversiteit in het tonen van empathie is groot, zowel bij mensen met autisme als in de gehele populatie."
Het idee is echter hardnekkig dat het empathisch vermogen bij mensen met autisme ontbreekt. Ontbreekt dan het aanvoelen van wat de ander voelt, het snappen wat de ander voelt of het reageren?
Misschien wel even vaak als het vooroordeel dat mensen met autisme geen empathie hebben, wordt gezegd dat mensen met autisme 'zo eerlijk’ zijn'. Eerlijk zeggen wat je denkt, terwijl onze maatschappij veel ongeschreven regels kent over wat we niet en wel horen te uiten, variërend van commentaar over sekse of uiterlijk - 'mooie jurk', terwijl je echt iets anders denkt) tot het onderdrukken van vooroordelen.
Anders ervaren en uiten
Neurotypische mensen laten hun empathie ook lang niet altijd zien, in sommige situaties wordt dat zelfs ongepast gevonden. Dit sociaal complexe spel is zeker ingewikkeld voor mensen met autisme en wordt door hen vaak als ‘toneel’ omschreven. Kortom, mensen met autisme laten wel degelijk bepaalde vormen van empathie zien, maar er lijkt vooral sprake van anders ervaren (van teveel tot te weinig) en anders uiten.
In het kader van diversiteit lijkt het me heel verstandig om uit te gaan van de 'Double Empathy'-theorie van Milton. Mensen met autisme ervaren en leren empathie anders en uiten het vooral anders. Laten we moeite doen om de mens met autisme te begrijpen en empathie tonen voor de moeite die zij moeten doen om hun plekje in de maatschappij te verwerven. Middels transparante communicatie, met zo min mogelijk vooroordelen hebben we de beste kans elkaar te begrijpen.
Fabels over autisme
Hoewel autisme zich niet in een hokje laat plaatsen, bestaan er toch hardnekkige fabels over. Deze stereotypes kunnen mensen met autisme in de weg zitten bij het krijgen van een diagnose, het vinden van werk of het leggen van contacten. Psychologen en pedagogen van de Universiteit Leiden doorbreken mythes over autisme die we op sociale media hebben verzameld.
