Welkom op de website van Leven in het Heelal, een lesprogramma van de Leidse Sterrewacht voor basisschoolleerlingen. Hier op aarde hebben we de juiste omstandigheden voor leven om op te bloeien, en bijna overal zijn wel planten en dieren te vinden. Maar hoe is dat op andere plekken in ons zonnestelsel?…

Astronomen willen het heelal begrijpen, van de Oerknal tot nu, en hoe dit verder zal gaan. In Leiden concentreren ze zich daarbij op twee vragen: 'Hoe ontstaan sterren en planeten? en 'Hoe ontstonden in het jonge heelal sterrenstelsels en zwarte gaten?' Een nieuwe generatie telescopen – net klaar of…

Nieuwe krachtige telescopen, zoals de European Extremely Large Telescope, zullen de atmosferen van aardachtige planeten gaan ontrafelen met behulp van nieuwe waarneemmethoden zoals onder ontwikkeling in Leiden. Zuurstof kan dan mogelijk als eerste bewijs dienen voor buitenaards leven.

Röntgendiagnostiek is vooral bekend uit de medische techniek. Maar ook in de sterrenkunde speelt röntgenstraling een belangrijke rol. Jelle Kaastra, hoogleraar Hoge energie astrofysica, is gespecialiseerd in het onderzoek aan de röntgenstraling van actieve melkwegstelsels en clusters van melkwegstel…

Is er leven buiten de aarde? Voor het eerst zijn we in staat om het begin van een antwoord te geven op deze oeroude vraag. De Leidse sterrenwacht bouwt mee aan nieuwe instrumenten om de kansrijkste exoplaneten te vinden.

Hoe is ons heelal ontstaan? Bestaat er ergens nóg een planeet met leven? Lees erover in het nieuwe wetenschapsdossier 'De zoektocht door het heelal'.

Met een VR bril op door het heelal navigeren? Het kan, met behulp van de nieuwe computerapplicatie gebouwd door Marc Driessen, student Computer Science aan de Universiteit Leiden. In het kader van het vak Human Computer Interaction (HCI) ontwikkelde hij in ongeveer een jaar tijd een Virtual Reality…

Wist je dat Nederland veel invloed heeft op onderzoek over het heelal? In aflevering 34 van de podcast ‘Nedercast’ vertelt Leids onderzoeker Joop Schaye over zijn onderzoek en de positie van ons land op dit gebied.

Simulaties van sterrenstelsels helpen om astronomische waarnemingen beter te begrijpen. De EAGLE simulatie, een groot project waarin Leidse astronomen een hoofdrol hebben, laat de evolutie van het heelal zien, van vlak na de Oerknal tot nu.

De beweging van deeltjes in het heelal beschrijven. Dat is wat een groep astronomen van de Sterrewacht in Leiden doen aan de hand van simulaties. Hoogleraren Joop Schaye en Koen Kuijken spreken over de nieuwste ‘FLAMINGO-simulatie’ in de Volkskrant en Trouw.

Het heelal is voor het grootste gedeelte leeg. Dus hoe zwaar kan het nou zijn? Quest vroeg aan hoogleraar Observationele Kosmologie Henk Hoekstra om het voor ze uit te rekenen, maar dat blijkt zo gemakkelijk nog niet.

Complexe moleculen, waaronder de bouwstenen van het leven, ontstaan in laagjes ijs op ultrakoude stofdeeltjes (-260 oC) in de ijle ruimte tussen en rondom sterren. Om deze processen goed te begrijpen gaan Leidse sterrenkundigen een unieke opstelling ‘CRYOPAD’ voorzien van nieuwe en betere meetapparatuur.…

Bezoek het vijfhoekige heelal van Gerard Caris en maak kennis met het Pentagonisme.

Een team van voornamelijk Leidse astronomen heeft de grootste deeltjesversneller in het heelal ontdekt. Zij ontdekten dat bij een frontale botsing van vier gigantische clusters van sterrenstelsels deeltjes versneld worden tot zeer hoge energieën. De energieën zijn meer dan een miljoen maal hoger dan…

Simulaties kunnen ons veel leren over het heden, verleden en de toekomst van het heelal. Sterrenkundigen gebruiken ze dus graag in hun onderzoek. Des te groter de simulatie, des te beter. Leids onderzoeker Evgenii Chaikin vertelt in KIJK Magazine waarom.

Ewine van Dishoeck, Jeroen Terwisscha van Scheltinga en Niels Ligterink laten in het tv-programma van Govert Schilling zien hoe moleculen ontstaan op ijzige stofkorreltjes in de ruimte, nagebootst in hun lab in de Leidse Sterrewacht.

De Sterrewacht Leiden gaat een belangrijke bijdrage leveren aan het onderzoek binnen het nieuwe NWO Dutch Astrochemistry Network. Met een totaal budget van 2,4 miljoen euro worden in de komende jaren twaalf projecten gefinancierd. Vier daarvan worden uitgevoerd onder directe leiding van Leidse wetenschappers,…

Alessandra Silvestri, een kosmoloog bij het Leids Instituut voor Onderzoek in de Natuurkunde (LION), krijgt een NWO Vidi-beurs voor onderzoek naar het uitdijen van het heelal. Een groeiend aantal theorieën verklaart waarom het uitdijen van het heelal versnelt, en tegelijkertijd komen er ook steeds meer…

Een internationaal team van astrofysici en computerwetenschappers, onder leiding van prof. dr. Simon Portegies Zwart, is er voor het eerst in geslaagd een grootschalige berekening uit te voeren op twee gekoppelde supercomputers. Het onderzoeksteam gaat met de berekening, genaamd CosmoGrid, de vorming…

Tienduizenden computers die maandenlang aan het rekenen zijn. Dat gebeurt nu bij het Flamingo-project onder leiding van Joop Schaye. Bij dit project maken onderzoekers de grootste computersimulatie van het heelal ooit. Hierover vertelt Schaye bij een podcast van BNR.

Een internationaal team van astronomen onder leiding van de sterrenkundige Joop Schaye heeft een simulatie van het heelal ontwikkeld waarin realistische sterrenstelsels ontstaan; hun massa, grootte en leeftijd komen overeen met die van waargenomen sterrenstelsels. De gelijkenis is te danken aan de simulatie…

De Euclid-missie van ESA moet de donkere kant van het heelal blootleggen. Maar hoe? Hoogleraar Observationele kosmologie Henk Hoekstra legt het uit in zijn interview met Space Team Europe. Hij gebruikt verhelderende voorbeelden zoals... een zwembad! Luister naar Henk Hoekstra om te begrijpen hoe Euclid…

Het project Universe Awareness (UNAWE) van de Universiteit Leiden organiseert een Kickstarter crowdfunding campagne om de lespakketten van 'Universe in a Box', een lespakket voor sterrenkunde, zoveel mogelijk te kunnen verspreiden onder kansarme gemeenschappen over de hele wereld. De campagne werd gelanceerd…

Eeuwenlang hebben astronomen het heelal bestudeerd door lichtsignalen te verzamelen. Sinds 2015 stelt het bewijs van een belangrijke voorspelling van Einstein ons in staat om het heelal op een nieuwe manier te onderzoeken: door middel van zwaartekrachtgolven. Astronomie promovendus Valeriya Korol heeft…

Bij diepe waarnemingen met de MUSE-spectrograaf van de Very Large Telescope van ESO zijn rond verre sterrenstelsels gigantische kosmische reservoirs van atomair waterstof ontdekt. De extreme gevoeligheid van MUSE stelde de onderzoekers in staat om deze vage waterstofwolken in het vroege heelal rechtstreeks…

Na tien jaar en één dag heeft de Sterrewacht een nieuwe bestuurder. Per 1 september zet Ignas Snellen de lijnen uit voor het astronomisch instituut. In dit interview leer je Ignas kennen. Nou ja, een beetje dan. Daarom legden we hem ook nog vijf dilemma’s voor en vroegen de mensen om hem heen wie hij…

Astrofysicus Harold Linnartz simuleert processen van het heelal in zijn lab. In het NRC is zijn werkplek in beeld gebracht.

Met de nieuwe Euclid-satelliet gaan wetenschappers een groot deel van de hemel in kaart brengen. De satelliet van de Europese Ruimtevaartorganisatie ESA geeft hen straks een beter zicht op sterrenstelsels en materie in het heelal. Hoogleraar Galactische Sterrenkunde Koen Kuijken krijgt samen met een…

De 19.000 door Universe Awareness gedrukte boekjes zijn nu onderweg om kinderen over de hele wereld blij te maken. De doe-boekjes zijn beschikbaar in 17 verschillende talen en komen terecht bij kinderen in scholen en wetenschapscentra, tijdens wetenschapsdagen en sterrenkunde-evenementen.

Leven in het Heelal is een project van medewerkers van de Sterrewacht Leiden die het perspectief van de sterrenkunde willen gebruiken om te laten zien hoe waardevol en kwetsbaar ons klimaat is, en dat het niet vanzelfsprekend is dat de Aarde bewoonbaar is.

Van 2 t/m 22 september is er in het prachtige en drukbezochte Atrium van het Stadhuis in Den Haag een bijzondere tentoonstelling over 444 jaar Universiteit Leiden te zien. Van de oprichting van de Universiteit in Leiden in 1575 tot de universiteit anno 2019.

Nieuwe resultaten van de Kilo-Degree Survey (KiDS) tonen aan dat het heelal bijna 10 procent homogener is dan gedacht. De nieuwe KiDS-kaart is gemaakt met de deels Nederlandse OmegaCAM op ESO’s VLT Survey Telescope op Cerro Paranal in Noord-Chili. Een internationaal team van astronomen van onder meer…

Minuscule elementaire deeltjes die vanuit de ruimte op aarde botsen, kunnen ons een inkijk geven in de verre objecten waar ze vandaan komen. Maar dan moet je ze wel eerst weten te vangen. Met een Vidi-subsidie van NWO gaat onderzoeker Sjoert van Velzen ‘op jacht’ naar neutrino's die afkomstig zijn van…

Met nieuwe algoritmen en supercomputers is het gelukt om een haarscherpe radiokaart van het heelal te maken. Nu kunnen sterrenkundigen radiostralen van sterrenstelsels veel preciezer bekijken. Dat publiceerden de Leidse promovendus Frits Sweijen en collega's in Nature Astronomy.

Lezing

Een internationaal onderzoeksteam, onder wie drie Leidse astronomen, heeft met de Hubble en Spitzer ruimtetelescopen vier ongewoon heldere, zeer jonge sterrenstelsels gevonden en gekarakteriseerd. Het gaat om stelsels van meer dan 13 miljard jaar geleden, van slechts 500 miljoen jaar na de oerknal.…

Een internationaal team van astronomen uit Leiden en de VS heeft voor de eerste keer de snelheid kunnen meten van sterren in een sterrenstelsel op een afstand van 11 miljard lichtjaar. De sterren blijken met ongeveer 1.5 miljoen km/uur bijna tweemaal zo snel door de ruimte te bewegen als de zon in ons…

Binnen een fractie van de eerste seconde na de oerknal groeide het heelal van de grootte van een atoom tot de afmeting van het zonnestelsel. Tot voor kort was dit slechts theorie maar nieuw onderzoek suggereert dat dit idee echt klopt. In deze lezing leggen Leidse sterrenkundigen uit wat de recente…

Uit welke deeltjes is ons heelal opgebouwd? En hoe heeft het zich vanuit die deeltjes verder ontwikkeld? Die fundamentele vragen staan centraal binnen de NWA-route ‘Bouwstenen van materie en fundamenten van ruimte en tijd’. Ook Leidse onderzoekers werken hier aan mee, en hoogleraar Ionica Smeets is…

Een internationaal team van astronomen heeft een zware cluster met rode, volwassen sterrenstelsels gevonden in het vroege heelal. Hij bevindt zich op een afstand van 10,5 miljard lichtjaar van de aarde en is daarmee de verst verwijderde rode cluster dat ooit is waargenomen.

Het is een van de grote debatten in de kosmologie: het heelal dijt uit, maar hoe snel precies? Twee beschikbare meetmethoden leveren verschillende resultaten op. Een derde, onafhankelijke meetmethode gebaseerd op het afbuigen van licht door sterrenstelsels, is verbeterd door Leidse natuurkundige David…

Astronomen van de Sterrewacht Leiden hebben een nieuwe methode ontwikkeld om verre quasars te vinden en beter te onderscheiden van andere objecten die erop lijken, met behulp van technieken voor machinaal leren. Het onderzoeksresultaat is geaccepteerd voor publicatie in het vakblad Astronomy & Astrophysics.…

Nieuw gemaakte diepe en zeer scherpe beelden van het vroege heelal laten zien dat er een sterk verband bestaat tussen het stervormingstempo in jonge sterrenstelsels en hun totale massa aan sterren. Leidse wetenschappers werkten mee aan het onderzoek.

In 2015 dacht Jorryt Matthee een extreem ver sterrenstelsel ontdekt te hebben waarin geen elementen zwaarder dan helium aanwezig waren, genaamd CR7. Drie jaar later toont hij via metingen met de ALMA-telescoop aan dat het sterrenstelsel toch koolstof bevat en zelfs in normale concentraties. De American…

Tentoonstelling, Ruimtereis

Het universum dijt uit en de snelheid waarmee dit gebeurt hangt nauw samen met de leeftijd van het heelal. Maar tussen twee recente metingen van de precieze uitdijingssnelheid zit een gat van 10%. Kosmologen uit Leiden en Heidelberg hebben dit gat nu voor de helft gedicht.

Een team van Leidse en Amerikaanse astronomen heeft een nieuwe manier ontdekt om verre sterrenstelsels in kaart te brengen. Ze namen daarvoor de vingerafdruk van zuurstof in een verafgelegen sterrenstelsel waar, iets wat doorgaans vanaf aarde niet goed mogelijk is. De onderzoekers publiceren hun bevindingen…

Lezing, Studium Generale

Een pixel. Niet meer dan een ministipje op een foto van het heelal herbergt mogelijk informatie of er zeeën of bossen op planeten ver in het heelal zijn. Wetenschappers aan de Universiteit van Leiden werken aan een methode waarmee ze binnen vijftien jaar hét wetenschappelijke bewijs voor leven in het…